Jakie są korzyści i ryzyka związane z ekspozycją na słońce, i jak skutecznie radzić sobie z poparzeniami słonecznymi?

Dobroczynne działanie słońca na nasze zdrowie

Słońce może być naszym naj­lepszym przyjacielem, a nawet lekarzem (promienie słoneczne mogą łagodzić choroby skórne, takie jak łuszczyca, egzema i trą­dzik). Jest doskonałym naturalnym antydepresantem.

Ekspozycja na promienie słoneczne powoduje zwiększone wydzielanie serotoni­ny – hormonu szczęścia. Dostatek światła słonecznego w ciągu dnia jest także warunkiem wydzielania odpowiedniej ilości innego hor­monu – melatoniny – odpowiada­jącej za dobry sen.

Pod wpływem słońca nasze organizmy produkują witaminę D, ważną nie tylko dla utrzymania odpowiedniej gęstości tkanki kostnej poprzez regulację metabolizmu wapnia i fosforu, ale także dla prawidłowego funkcjo­nowania układu odpornościowego, zapobiegania chorobom nowo­tworowym oraz równoważenia nastroju. Pod wpływem słońca organizm wydziela również tlenek azotu, który obniża ciśnienie krwi, a przez to zmniejsza ryzyko udaru.

Czy stosowanie filtrów słonecznych jest bezpieczne?

Niestety, konwencjonalne fil­try słoneczne oparte są najczę­ściej na szkodliwych związkach chemicznych, które wprawdzie pochłaniają promieniowanie UVA/UVB, ale mają też zdolność szybkiego przenikania przez skórę do krwiobiegu i wykry­wane są później w próbkach krwi i moczu, a także w łoży­skach kobiet ciężarnych oraz w mleku matek karmiących¹.

Takie składniki filtrów słonecz­nych jak oksybenzon (BP-3), ok­tinoksat, homosalat i salicylan oktylu zaburzają gospodarkę hormonalną organizmu, zakłó­cają funkcjonowanie osi pod­wzgórze-przysadka-tarczyca, a także wpływają toksycznie na układ rozrodczy i rozwój płodowy².

Oksybenzon powiąza­no z podwyższonym ryzykiem endometriozy³, uszkodzeniami DNA i rakiem⁴. Może on przenikać przez barierę krew-mózg. Nara­żenie na jego działanie w okresie prenatalnym może powodować patologiczne zmiany układu nerwowego, skutkujące w życiu dorosłym wystąpieniem schi­zofrenii lub choroby Alzheime­ra⁵.

Związki zawarte w filtrach słonecznych są także toksycz­ne dla organizmów wodnych, przez co przyczyniają się m.in. do wymierania raf koralowych i zubożenia życia morskiego⁶.

Lepszym wyborem będą filtry oparte na substancjach mineral­nych, takich jak tlenek cynku i dwutlenek tytanu. Często określa się je mianem filtrów fizycznych, gdyż w odróżnieniu od filtrów chemicznych nie pochłaniają promieniowania UVA/UVB, lecz odbijają je i rozpraszają. Związki te niemal nie wchłaniają się przez skórę, co czyni takie preparaty stosunkowo bezpiecznymi, choć i one nie są obojętne dla zdrowia ludzi ani dla organizmów żywych.

Jeżeli jednak wszystkie środki ostrożności zawiodą i nadużyjesz kąpieli słonecznych, możesz sko­rzystać z proponowanych przez nas sprawdzonych, naturalnych sposobów zmniejszenia dyskomfor­tu i przyspieszenia gojenia skóry.

Jak uchronić się przed nadmiernym poparzeniem słonecznym?

SIĘGNIJ PO ODPOWIEDNIE JEDZENIE

O ochronę przeciwsłoneczną możesz zadbać także od wewnątrz, spożywając produkty bogate w karotenoidy (α- i β-karoten, luteinę, zeaksantynę, likopen), izotiocyjaniany (sulforafan), przeciwutleniacze (witaminę C, koenzym Q10, kwas alfa-liponowy) oraz polifenole (kwas elagowy, EGCG, kwas rozmarynowy, kurkuminę)⁷.

Badania pokazują, że skuteczność ochronna takich produktów może być całkiem wysoka. Musisz to jednak zacząć robić ze sporym wyprzedzeniem. Przykładowo, spożywanie bogatego we flawonole napoju z kakao zmniejszało wrażliwość skóry na promieniowanie UV o 15% po 6 tygodniach i o 25% po 12 tygodniach⁸.

Codzienna dawka likopenu zawarta w 40 g przecieru pomidorowego powodowała po 10 tygodniach o 40% mniejsze zaczerwienienie skóry pod wpływem światła słonecznego. Również probiotyki (bakterie Lactobacillus) udowodniły swe działanie fotoprotekcyjne przy dłuższym spożywaniu⁹.

OCHŁÓDŹ CIAŁO

Zanurzenie w zimnej wodzie jest jednym z najprostszych sposobów schłodzenia skóry i złagodzenia stanu zapalnego, wywołanego przez nadmiar promieni słonecznych¹⁰.

Prysznic możesz zastąpić kąpielą w jeziorze lub w wannie z chłodną wodą. Nie nadaje się do tego celu woda w basenie, gdyż zawarty w niej chlor działa drażniąco na skórę. Woda nie powinna być zbyt zimna, nie należy też przykładać do skóry lodu, ponieważ mógłby on spowodować jeszcze poważniejsze podrażnienia.

Nie używaj mydła ani kosmetyków do kąpieli, gdyż sprzyjają wysuszaniu skóry. Po wyjściu z wody nie wycieraj ciała, lecz delikatnie osusz je ręcznikiem, pozostawiając na skórze nieco wody. Schładzający prysznic możesz brać kilka razy w ciągu dnia.

WYKĄP SIĘ W PŁATKACH OWSIANYCH

Owies zawiera liczne związki fenolowe o działaniu przeciwzapalnym, przeciwutleniającym i przeciwświądowym, wśród których szczególnie wyróżniają się awenantramidy, hamujące aktywność jądrowego czynnika transkrypcyjnego NF-κB (odgrywa on ważną rolę w procesach zapalnych).

Awenantramidy zmniejszają wydzielanie prozapalnych cytokin i histaminy, a także modulują reakcje nerwów odpowiedzialnych za uczucie swędzenia¹¹. Pomagają również odbudować skórną barierę ochronną. Wysoka zawartość skrobi i beta-glukanów w owsie nadaje mu własności nawilżające i chroniące skórę.

PRZYŁÓŻ OGÓREK

Ogórki i ich sok odżywiają skórę, koją podrażnienia i zmniejszają obrzęki, a także łagodzą ból po poparzeniu słonecznym¹². Dzięki dużej zawartości wody ogórek ma doskonałe własności chłodzące, a na dodatek zawiera też związki aktywnie łagodzące stany zapalne. Jednym z nich jest izoorientyna, zmniejszająca ekspresję cytokin prozapalnych, takich jak cyklooksygenaza-2 (COX-2), czynnik martwicy nowotworów alfa (TNF-α) i interleukina-6 (IL-6). Ma ona również działanie przeciwutleniające¹³.

Podobnie działają też kukurbitacyny – związki nadające gorzki smak końcówkom ogórków¹⁴. Natomiast flawonoidy hamują syntezę prostaglandyn, dzięki czemu mają działanie przeciwbólowe¹⁵. Z kolei ekstrakt z owoców ogórka zwiększa wydzielanie cytokiny przeciwzapalnej IL-1016. Ogórki możesz zetrzeć na tarce lub rozdrobnić w blenderze i tak przygotowaną papkę nakładać na podrażnioną skórę.

NAŁÓŻ JOGURT LUB KEFIR

Ten tradycyjny, znany od wieków sposób łagodzenia poparzeń słonecznych ma też solidne podstawy naukowe. Bakterie występujące w fermentowanych produktach mlecznych wytwarzają kwas mlekowy i bakteriocyny – naturalne substancje o działaniu zbliżonym do antybiotyków – dzięki czemu mogą hamować rozwój szkodliwych drobnoustrojów i przyspieszać gojenie podrażnień. Kwas mlekowy, kwas octowy i polisacharydy zawarte w kefirze działają też przeciwzapalnie¹⁷.

Szczepy Lactobacillus wykazują znaczące działanie przeciwzapalne poprzez hamowanie wydzielania cytokin prozapalnych i blokowanie ścieżek sygnalizacyjnych stanu zapalnego. Mają też działanie immunostymulujące, przywracają prawidłową mikroflorę skóry i wzmacniają jej barierę ochronną¹⁸. Wytwarzane przez nie kwasowe pH sprzyja aktywności komórek biorących udział w regeneracji tkanek i odpowiedzi odpornościowej. Jak wykazały badania, bakterie kwasu mlekowego stymulują też proliferację (mnożenie) keratynocytów, czyli komórek nabłonkowych, uczestniczących w regeneracji naskórka¹⁹.

UŻYJ ALOESU

Żel z wnętrza liści aloesu ma własności przeciwbakteryjne i przeciwzapalne. Zawarta w nim aloina, najważniejszy glikozyd otrzymywany z aloesu, hamuje wydzielanie substancji prozapalnych, takich jak czynnik martwicy nowotworów (TNF-α), interleukina IL-6, indukowalna syntaza tlenku azotu (iNOS) i cyklooksygenaza 2 (COX-2), a także blokuje ścieżkę sygnalizacyjną czynnika NF-κB, wpływającego na ekspresję różnych genów prozapalnych²⁰.

ZRÓB OKŁAD Z HERBATY

Na poparzoną skórę połóż zaparzone wcześniej (i schłodzone) torebki herbaty lub ściereczkę namoczoną w chłodnym już naparze. Na twarzy możesz położyć na ok. 20 min kompresy z torebek herbaty. Możesz też wlać herbatę do pojemnika z rozpylaczem i spryskiwać się nią co jakiś czas.

Zawarte w napoju polifenole (katechiny, flawonole, teaflawiny, tearubiginy) działają nie tylko przeciwzapalnie i przeciwutleniająco, ale także łagodzą szkodliwe skutki promieniowania UVB, takie jak zaczerwienienie i podrażnienie skóry, uszkodzenia komórek naskórka i oksydacyjne uszkodzenia DNA²³.

SIĘGNIJ PO ZIEMNIAKI

Zawarte w ich bulwach glikoalkaloidy, takie jak solanina, solanidyna, solasodyna i chakonina, choć trujące w przypadku spożycia, mają jednak udowodnione działanie przeciwzapalne przy zastosowaniu zewnętrznym²¹.

Wykazano też, że pochodzące z ziemniaka egzosomy (maleńkie cząsteczki o kształcie pęcherzyków, które mogą przenikać do głębszych warstw skóry) sprzyjają namnażaniu keratynocytów, nasilają ekspresję enzymu detoksykującego komórki (S-transferazy glutationu), jednocześnie tłumiąc ekspresję enzymów MMP niszczących kolagen, a także hamując wydzielanie cytokin prozapalnych IL-6 i TNF-α.

Mają też działanie przeciwutleniające i są w stanie minimalizować fotouszkodzenia komórek, spowodowane promieniowaniem UVB²². Do złagodzenia poparzeń słonecznych użyj surowego ziemniaka, umytego i pokrojonego w cienkie plasterki lub też startego na tarce na papkę, którą nałożysz na skórę. Możesz też ze startego ziemniaka wycisnąć sok, nasączyć nim ściereczkę i przyłożyć ją jako kompres.