Nasze magazyny
Pierwsze wzmianki dotyczące leczniczych eliksirów roślinnych przypisuje się cesarzowi Shennongowi. Ok. 3494 r. p.n.e. testował on na sobie setki ziół, by odkrywać ich terapeutycznych właściwości. Od tamtej pory setki skutecznych przepisów, łączących różne zioła, kwiaty, nasiona, wodorosty, korzenie i grzyby, usystematyzowano w ramach ujednoliconej farmakopei tradycyjnej medycyny chińskiej. Niektórych z najpowszechniej stosowanych podstawowych preparatów używa się od ponad 2 tysięcy lat. W przeciwieństwie do zachodniego ziołolecznictwa, w ramach którego często stosuje się pojedynczy roślinny lek w terapii 1 objawu, np. koci pazur na artretyzm lub korzeń imbiru na rozstrój żołądka, chińskie zioła zwykle podawane są w kombinacjach. A preparaty nie mają na celu wyłącznie łagodzenia symptomów, jak to ma miejsce w przypadku zachodniego podejścia do medycyny. Zamiast tego powinny przywracać ogólną równowagę energetyczną układu organizmu, np. hormonalnego lub metabolicznego. Odbywa się to przez dopasowany zestaw energetycznych właściwości połączenia roślin, który wspomoże odzyskanie harmonii i równowagi tego systemu ciała.
Tak naprawdę istnieją 3 fazy chińskiego ziołolecznictwa. Pierwszym krokiem jest leczenie objawowe. Potem następują działania korygujące oraz profilaktyczne. Medycyna chińska jest bardzo płynna. Podąża za objawami pacjentów, prawie tak jakby z nimi tańczyła, a jednocześnie wciąż ma ten synergistyczny, wzmacniający wpływ. Jest bardzo łagodna, ale w swej delikatności silnie oddziałuje na organizm – mówi specjalista w dziedzinie tradycyjnej medycyny chińskiej, dr Darin Bunch z Santa Barbara w Kalifornii w USA.
Doświadczenia lekarzy z medycyną chińską
Kiedy w styczniu 2022 r. Lalla Brutoco przyszła do gabinetu dr. Buncha, była skrajnie osłabiona po operacji, radio- i chemioterapii w ramach skutecznego leczenia czerniaka i raka piersi. Cierpiała na dotkliwe zmęczenie i ciężkie zaburzenia trawienne oraz źle sypiała. Specjalista przepisał jej 3 ziołowe preparaty: CA Support, Cordyceps 3 i GI Tonic. – Kilka dni później zapytałem ją, po jakim czasie odczuła jakiś efekt, a ona odpowiedziała, że prawie natychmiast. Dosłownie następnego dnia nastąpiła silna reakcja na preparaty. Doszło do poprawy zarówno w zakresie poziomu energii, trawienia, jak i objawów zmęczenia – opisuje specjalista.
Jak mówi, nie był tym zaskoczony. Przez lata współpracował z Amerykańskimi Centrami Onkologii jako ekspert w dziedzinie chińskiego ziołolecznictwa. Leczył chorych na raka w szpitalach i ambulatoriach na terenie całych USA. Przywykł do historii sukcesu podczas terapii tysięcy pacjentów. Preparaty z chińskich ziół stosował do łagodzenia poważnych działań niepożądanych naświetlań i chemioterapii. Leczył również tysiące powracających do zdrowia osób, którym pomagał odzyskać zdrową kondycję układów trawiennego i odpornościowego. Bez zastosowania w czasie kuracji onkologicznej jakichś terapii z zakresu medycyny alternatywnej, komplementarnej lub integracyjnej, wielu ludzi nie czuło się zbyt dobrze. Praca z chińskimi ziołami podczas leczenia nowotworu i po jego zakończeniu przynosiła bardzo dużą różnicę. Czasem, w przypadku pacjentów w IV stadium raka, chodziło tylko o wydłużenie życia i jego dobrą jakość. Jednak zioła zawsze pomagały mi w leczeniu nudności, wymiotów i neuropatii obwodowej indukowanej chemioterapią. Dzięki nim poprawiały się również wyniki morfologii krwi – dodaje dr Bunch.
Badania nad rakiem wykazały, że kuracja z zakresu tradycyjnej medycyny chińskiej (obejmująca zwykle zastosowanie zarówno leków ziołowych, jak i akupunktury) ma pozytywny wpływ na metylację DNA (biologiczny proces, w którym dochodzi do chemicznego przekształcenia cząsteczek DNA, by zapewnić właściwą ekspresję genów) oraz modyfikację histonów (białek strukturalnych DNA). Tymczasem choroba nowotworowa negatywnie oddziałuje zarówno na metylację DNA, jak i histony.
Jak chińskie zioła działają na komórki nowotworowe?
Wykazano również, że terapia z wykorzystaniem tradycyjnej medycyny chińskiej likwiduje nowotworowe komórki macierzyste i reguluje mikrośrodowisko guza1. Udowodniono, że wzmacnia pozytywne efekty chemio-, radio- i immunoterapii przy jednoczesnej redukcji ogólnoustrojowych szkód, które mogą one spowodować, a zatem poprawia ogólną jakość życia2. Wiadomo, że niektóre chińskie zioła skutecznie oddziałują na układ odpornościowy3. W czasie epidemii covid-19 w Wuhanie terapia z zakresu tradycyjnej medycyny chińskiej z wykorzystaniem ziół, mająca na celu przywrócenie równowagi układu odpornościowego, a pośrednio zwalczanie infekcji wirusowej, wykazała ponad 90-procentową skuteczność4. Preparaty z chińskich ziół mogą ograniczać toksyczny wpływ chemioterapii oraz poprawiać wskaźniki przeżycia pacjentów z zaawansowanym rakiem płuc5. Ich komplementarne zastosowanie wydłużało także życie chorych na nowotwory trzustki6. Ponadto przeprowadzone w Chinach badanie wykazało, że zioła te wspomagały kontrolę wzrostu guza i redukcję markerów nowotworowych, a jednocześnie obniżały wskaźniki niepożądanych działań leczenia onkologicznego7.
Dr Bunch twierdzi, że póki co jest bardzo podbudowany odpowiedzią Lalli na leczenie. – W tej chwili jesteśmy naprawdę na samym początku drogi. Z tego powodu potrzeba 3-6 miesięcy regularnej kuracji. Następnie w gruncie rzeczy możemy zrobić przerwę, jeśli będzie chciała, lub kontynuować i utrzymać ten kierunek. Wszystko zależy od samopoczucia pacjentki. Każdy człowiek jest inny. Jednak, ogólnie rzecz biorąc, ponieważ ona radzi sobie tak dobrze, powiedziałbym, że po roku potrzebne jej będą tylko wizyty kontrolne – mówi specjalista.
Diagnostyka w ujęciu tradycyjnej medycyny chińskiej
Zanim lekarz praktykujący wschodnie metody będzie mógł zalecić ziołowy preparat, najpierw ocenia pacjenta przez zadawanie mu szczegółowych pytań o objawy, emocje i inne adekwatne aspekty życia. Kolejnym krokiem jest sprawdzenie jego pulsu. W przeciwieństwie do medycyny zachodniej, która uznaje jeden puls, czyli tętno, tradycyjna medycyna chińska rozpoznaje 29 różnych rodzajów pulsu. Można je „odczytać” po przyciśnięciu opuszki palca do skóry, w miejscu gdzie tętnice przebiegają przez nadgarstek.
Analiza różnych pulsów pozwala na zrozumienie aktualnych chorób ciała. Niektóre z nich opisuje się jako: śliski, zwarty, rozproszony, falujący, unoszący się, nitkowaty, nieregularny, słaby, pełny, a nawet rozmokły. Następnie lekarz ogląda język, który stanowi silny wskaźnik wielu związków pomiędzy kanałami energetycznymi i różnymi narządami organizmu. Odzwierciedla też ogólną harmonię pacjenta lub poziom stresu. W czasie sesji diagnostycznej ocenia się w większości równowagę – lub jej brak – pomiędzy przeciwstawnymi funkcjami lub zasadami w organizmie. W ramach tradycyjnej medycyny chińskiej wyróżnia się 8 głównych obowiązujących reguł, które wymagają ewaluacji. Łączą się one w 4 pary.
Nadrzędną parą energetycznych przeciwieństw, wpływającą na wszystkie inne zasady, są yin i yang. Inne sparowane reguły, na które oddziałują yin i yang, to: zewnętrze i wnętrze, ciepło i zimno oraz niedobór i nadmiar.
- Yin – pierwiastek kobiecy – objawia się jako wnętrze, czyli warunki wpływające na narządy, szpik kostny, qi (lub chi, czyli energia) oraz krew. Ujawnia się również w postaci niedoborów na poziomie mechanizmów obronnych organizmu oraz zimna (deficytu yang – ciepła).
- Męski aspekt yang objawia się jako zewnętrze, czyli skóra i ciało, ścieżki energetyczne zwane meridianami oraz włosy. Ma związek z nadmiernym osłabieniem mechanizmów obronnych organizmu i patologicznym uciepleniem (niedoborem yin – zimna).
W czasie badania ciała oceniamy w dużej mierze przeciwieństwa, takie jak ciepło lub zimno, wilgoć lub suchość oraz siła lub słabość, a język i puls dają nam informacje wspomagające nas w tamtych ustaleniach. Przyglądamy się m.in. nadmiarom i niedoborom. Być może pacjentowi brakuje energii. Może być blady lub mieć bardzo blady język. Może mu brakować krwi lub yin czy yang. Jeśli ma niedobór yin, prawdopodobnie gorąco mu w nocy, a jeśli deficyt yang – zapewne ciągle mu zimno. Oba te zaburzenia łagodzi się różnymi pokarmami i ziołami, które uzupełniają niedostatki – wyjaśnia specjalistka w dziedzinie chińskiego ziołolecznictwa, Cathy McNease.
Qi jako energia życiowa
Zastój qi (energii) i krwi oznacza ich koncentrację lub nadwyżkę w organizmie i brak przepływu. Może to wskazywać na wiele zaburzeń, począwszy od słabego ogólnego krążenia krwi. Bywa, że skutkuje ciężkimi bólami głowy lub bólami menstruacyjnymi z powodu blokady energii i krwi w tych obszarach. Kolejny nadmiar może dotyczyć płynów w organizmie. Nadwyżka płynu, znana jako nadmiar wilgoci (w przeciwieństwie do jej odwrotności, czyli suchości), może skutkować objawami, takimi jak obrzęk dłoni, stóp i kostek, obecność dodatkowego płynu w płucach, katar, a nawet powstawanie tłuszczowych torbieli. Zamienia się w to, co w medycynie chińskiej nazywa się flegmą. – Kiedy wilgoć staje się flegmą, może powstać prawdziwy problem. Powoduje ona bowiem blokadę oraz bierze udział w rozwoju nowotworów i wielu zastoinowych zaburzeń układu krążenia, takich jak udar mózgu i zatory tętnicy płucnej. Może nawet przyczynić się do wystąpienia choroby psychicznej – objaśnia McNease.
Stosowanie chińskich ziół w czasie leczenia onkologicznego
Badania wykazują, że zastosowanie tych preparatów ziołowych może zwiększyć skuteczność zarówno chemio-, jak i radioterapii, a jednocześnie redukować ich ciężkie działania niepożądane. Należą do nich m.in. nudności, wymioty, wysypki skórne, neuropatia obwodowa i skrajne zmęczenie, które wynikają z wyczerpania układu odpornościowego. Badania ujawniają również, że chińskie zioła mogą kontrolować zarówno geny sprzyjające nowotworowi, jak i te osłabiające go, a także wspomagać równowagę mikrośrodowiska guza i pozbywanie się rakowych komórek macierzystych1. – Przed końcową fazą terapii jest kilka miejsc, w których zioła mogą być wyjątkowo skuteczne. Tu z pewnością życzę onkologom nieco otwartego umysłu, ponieważ możemy zrobić tak wiele dobrego, zwłaszcza gdy pacjenci mają objawy niepożądane w związku z zachodnimi metodami leczenia. Jeśli jednak lekarze nie czują się komfortowo, jeśli chodzi o zioła, akupunktura może wspomóc łagodzenie nudności po cyklach chemioterapii – mówi specjalistka w dziedzinie chińskiego ziołolecznictwa Cathy McNease z Ojai w Kalifornii w USA.
Jak twierdzi, szczególnie istotne jest stosowanie chińskich ziół w czasie leczenia raka piersi. – Pacjentki z nowotworami sutka mają często 3-tygodniowy harmonogram chemioterapii. W pierwszym tygodniu jej przyjmowania zapewne nie stosują ziół – może nieco herbaty imbirowej dla uspokojenia żołądka. Jednak potem – w 2. i 3. tygodniu – tuż przed kolejnymi cyklami mogłyby skorzystać z niektórych krzepiących ziół, by spróbować pobudzić produkcję białych i czerwonych krwinek oraz ożywić szpik kostny. Jest to ważne, ponieważ jeśli liczba krwinek, zwłaszcza białych, jest zbyt niska, gdy zgłaszają się na podanie chemioterapii, mogą nie być w stanie jej przyjąć. A trzymanie się harmonogramu jest naprawdę istotne – szczególnie gdy zmagają się z agresywnym nowotworem. Zioła mogą bardzo wspomóc poprawę składu krwi pomiędzy tymi zabiegami – przekonuje McNease. Zgadza się z tym dr Darin Bunch. – Wielokrotnie obserwuję znacznie lepsze wyniki dzięki zastosowaniu tradycyjnej medycyny chińskiej w czasie programu onkologicznego. Pacjenci realizują go lepiej, gdyż po prostu zwyczajnie czują się lepiej. I to jest radosny rezultat – konkluduje specjalista.
Źródło: Cancer Med, 2019; 8(5): 1958–75
Podstawowe zioła wzmacniające układ odpornościowy po leczeniu onkologicznym
Wzmocnienie układu odpornościowego i powrót do ogólnie dobrego stanu zdrowia po chemio-, radioterapii i operacji onkologicznej to kwestia uzupełnienia licznych niedoborów w organizmie. Nic dziwnego, że właśnie to mają za zadanie ziołowe preparaty, takie jak CA Support i Cordyceps 3.
Chińskie ziołowe składniki wymieniono w następującej kolejności: chińska nazwa, zastosowana część rośliny, a następnie łacińska nazwa gatunku. Herba = górne części rośliny; Rhizoma = kłącze; Radix = korzeń; Caulis = kora; Semen = ziarno; Fructus = owoc.
CA Support
Opracowano go specjalnie dla pacjentów onkologicznych zmagających się ze skrajnym osłabieniem i niedoborami w czasie operacji, chemio- i radioterapii oraz po ich zakończeniu. Czasem przepisuje się go osobom, które są zbyt słabe, by poddać się konwencjonalnemu leczeniu nowotworu. Preparat jest stosowany również w ramach łagodzenia bólu u nieuleczalnie chorych w zaawansowanych stadiach raka. Uważa się, że CA Support pobudza produkcję krwinek białych – w celu stymulacji układu odpornościowego – oraz czerwonych, a jednocześnie hamuje wzrost guza i metastazę. – Preparat ten stosuje się w sytuacji wszechstronnego niedoboru: qi, krwi, yin i yang. Jest on również w stanie wyprowadzić z organizmu wszelkie toksyny pozostałe w nadmiarze po nowotworze lub leczeniu onkologicznym. Może np. chodzić o toksyny po radioterapii lub ogólną toksyczność utrzymującą się jako ciepło lub śluz w postaci zastoju krwi. Preparat ma zwalczać te problemy – tłumaczy specjalistka w dziedzinie chińskiego ziołolecznictwa Cathy McNease.
Składniki:
- Bai Hua She She Cao (Herba Hedyotis diffusa), ziele rostlinka rozłożystego– składnik stosowany w przypadku ukąszeń węży i w celu powstrzymywania nowotworów;
- Bai Zhu (Rhizoma Atractylodis macrocephalae), kłącze atraktylodu wielkogłówkowego – środek moczopędny łagodzący dolegliwości żołądkowe i wpierający trawienie;
- Ban Zhi Lian (Herba Scutellariae barbatae), ziele tarczycy brodatej – członek rodziny miętowych, rozprasza ciepło i usuwa toksyny;
- Chong Lou (Rhizoma Paris polyphylla), czworolist wielolistny – składnik o działaniu przeciwnowotworowym i przeciwkrwotocznym, który rozprasza ciepło i usuwa toksyny przez meridian wątroby;
- Dong Chong Xia Cao (Cordyceps sinensis) maczużnik chiński – grzyb, który rozpuszcza śluz oraz tonizuje yang nerek;
- E Zhu (Rhizoma Curcumae, kłącze kurkumy) – gorzki i rozgrzewający składnik oddziałujący na meridiany wątroby i śledziony oraz wprawiający w ruch krew i qi;
- Fu Ling (Wolfiporia extensa, poria kokosowa) – grzyb, „lek na nieśmiertelność”, który tonizuje wątrobę i nerki oraz usuwa zmęczenie;
- Huang Jing (Rhizoma Polygonati odorati, kokoryczka wonna, kłącze) – słodki i lekko chłodzący składnik, który działa przez meridiany płuc, żołądka i serca, odżywia yin oraz rozprasza ciepło;
- Huang Qi (Radix Astragali membranacei, traganek błoniasty, korzeń) – słodki i rozgrzewający składnik, który działa przez meridiany płuc i śledziony, równoważy qi, usuwa toksyny oraz odżywia krew;
- Ji Xue Teng (Caulis Spatholobus suberectus proszek z łodygi), spatolob wyprostowany – składnik odżywiający krew i qi;
- Xi Yang Shen (Radix Panacis quinquefolii, żeń-szeń amerykański, korzeń) – słodki i lekko gorzki suchy korzeń o działaniu chłodzącym, który rozprasza ciepło, uzupełnia qi oraz odżywia yin;
- Yi Yi Ren (Semen Coicis lacryma-jobi, łzawnica ogrodowa, nasiona) – jęczmień perłowy lub inaczej proso jerozolimskie, który lekko chłodzi, działa przez meridiany śledziony, żołądka i płuc oraz pobudza śledzionę.
Dawkowanie: 3-4 kapsułek 3 razy dziennie na pusty żołądek, popijając ciepłą wodą.
Cordyceps 3
To grzyb pasożytujący na pewnym gatunku gąsienic z wysokogórskich obszarów Chin. Uważa się, że bardzo głęboko wnika w nerki, dzięki czemu tonizuje yin i yang. W medycynie chińskiej nerki kontrolują kości, więc stymuluje to produkcję krwinek. Cordyceps 3 wzmacnia naturalne bariery ochronne organizmu i wspiera układ odpornościowy. Jednym z zadań tego preparatu jest usunięcie wszelkich toksyn pochodzących z leczenia onkologicznego. Stosuje się go także w rozpraszaniu ciepła, czyli nadmiaru yang – mówi lekarz tradycyjnej medycyny chińskiej dr Darin Bunch. Mający wspierać upośledzony system odpornościowy preparat Cordyceps 3 leczy zaburzenia nerek i metabolizmu, takie jak zmęczenie, usuwa nadmiar lipidów we krwi i obniża glikemię. Łagodzi także problemy natury seksualnej i rozrodczej, jak również układu oddechowego, a ponadto rozpuszcza śluz.
Składniki:
- Dong Chong Xia Cao (Cordyceps sinensis), maczużnik chiński – grzyb, który rozpuszcza śluz oraz tonizuje yang nerek;
- Huang Qi (Radix Astragali membranacei), korzeń traganka – słodki i rozgrzewający składnik, który działa przez meridiany płuc i śledziony, równoważy qi, usuwa toksyny oraz odżywia krew;
- Ren Shen (Radix et Rhizoma Ginseng), korzeń i kłącze żeń-szenia orientalnego, które wzmacniają funkcje odpornościowe, poprawiają stan mikrobiomu jelitowego i napięcie naczyniowe oraz obniżają poziom glukozy i lipidów we krwi.
Dawkowanie: 3-4 kapsułki 3 razy dziennie na pusty żołądek, popijając ciepłą wodą. Oprócz przyjmowania preparatu Cordyceps 3 McNease zaleca możliwie jak najczęstsze włączanie do jadłospisu pewnych grzybów. – Bardzo łatwo dodawać do zup i smażonych w woku warzyw żagwicę listkowatą i twardnik janie codziennie, warto spożywać je przynajmniej kilka razy w tygodniu – mówi specjalistka.
GI Tonic
Preparat GI Tonic jest przeznaczony do długotrwałego stosowania. Tonizuje qi śledziony i uzupełnia jej niedobór, zmniejsza nadmiar płynów, rozprasza wilgoć i zastoje, zatrzymuje biegunkę oraz wspiera trawienie. Ze względu na połączenie pomiędzy systemami odpornościowym i trawiennym po leczeniu onkologicznym niezwykle ważne jest wzmocnienie układu pokarmowego. W szerszej perspektywie im szybciej uruchomimy układ pokarmowy, tym lepiej – mówi McNease.
Składniki:
- Bai Zhu (Rhizoma Atractylodis macrocephalae) – środek moczopędny łagodzący dolegliwości żołądkowe i wpierający trawienie;
- Bian Dou (Semen Lablab album), ziarna białej soczewicy – słodkie i lekko rozgrzewające nasiona białego hiacyntu, które usuwają wilgoć, pobudzają śledzionę oraz działają przez meridiany żołądka i śledziony;
- Fu Ling (Wolfiporia extensa), poria kokosowa – grzyb, „lek na nieśmiertelność”, który tonizuje wątrobę i nerki oraz usuwa zmęczenie;
- Gan Cao (Radix et Rhizoma Glycyrrhizae) – lukrecja chińska, która rozprasza ciepło, usuwa toksyny, uzupełnia qi, wspomaga funkcje śledziony i żołądka, powoduje wydalanie śluzu oraz powstrzymuje ból;
- Jie Geng (Radix Platycodonis) – gorzki i ostry w smaku korzeń rozwaru wielkokwiatowego, który działa przez meridian płuc oraz usuwa śluz;
- Lian Zi (Semen Nelumbinis) – słodkie i cierpkie w smaku nasiona lotosu orzechodajnego, które działają przez meridiany śledziony, nerek i serca, tonizują śledzionę i nerki, odżywiają serce oraz mają wpływ uspokajający;
- Ren Shen (Radix et Rhizoma Ginseng), korzeń i kłącze żeń-szenia orientalnego, który wzmacnia funkcje odpornościowe, poprawia stan mikrobiomu jelitowego i napięcie naczyniowe oraz obniża poziom glukozy i lipidów we krwi;
- Sha Ren (Fructus Amomi), owoc kardamonu – ostra i ciepła roślina z rodziny imbirowatych, która działa przez meridiany śledziony, żołądka i nerek, wprawia w ruch qi oraz rozprasza wilgoć i zastój qi w śledzionie i żołądku;
- Shan Yao (Rhizoma Dioscoreae), kłącze pochrzynu chińskiego – słodki składnik, który redukuje stan zapalny, rozprasza nadmiar ciepła, działa przez meridiany śledziony, płuc i nerek, tonizuje qi śledziony, płuc i nerek oraz odżywia yin;
- Yi Yi Ren (Semen Coicis) nasiona jęczmienia perłowego, które lekko chłodzą, działają przez meridiany śledziony, żołądka i płuc oraz pobudzają śledzionę;
- Zhi Huang Qi (Radix Astragali praeparata), korzeń traganka – przeciwutleniacz, który stymuluje układ odpornościowy, rozprasza wilgoć i sprzyja regeneracji tkanek jelit.
Dawkowanie u dorosłych: 2-4 kapsułki 3 razy dziennie na pusty żołądek, godzinę przed posiłkiem lub 2 godz. po nim, popijając szklanką ciepłej wody dla maksymalnej skuteczności.
Inne zioła wspierające odporność
- Qing hao – zioło wykorzystywane w tradycyjnej medycynie chińskiej od stuleci – w Polsce znane jest jako bylica roczna (Artemisia annua). Ta roślina z rodziny astrowatych o słodkim zapachu, który wydzielają liście, a nie – jak zazwyczaj – kwiaty, stała się bardziej popularna dzięki prof. Tu Youyou. Chińska badaczka wyizolowała z niej substancję aktywną, artemizynę, która okazała się niezwykle skuteczna w hamowaniu rozwoju zarodźców malarii i zaczęto ją stosować do produkcji leków na tę chorobę. Odkrycie to przyniosło jej Nagrodę Nobla z fizjologii w 2015 r.1. Bylica roczna wykazuje również działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i wspierające układ odpornościowy organizmu. Artemizyna ma właściwości immunomodulacyjne na limfocyty T, w tym aktywację, proliferację, różnicowanie, apoptozę i funkcje podzbiorów2. Ponadto wykazano, że jest ona w stanie powodować apoptozę komórek nowotworowych i spowalniać wzrost naczyń krwionośnych odżywiających guz3, a dzięki własnościom przeciwzapalnym i wzmacniającym odporność – może wręcz hamować mechanizmy przerzutowe raka4.
- Czarnuszka siewna (Nigella sativa) była znana i ceniona już w starożytnym Egipcie. „Nowa kompletna księga ziół” Teodora Tabernaemontanus z 1588 r. wymienia aż 150 leczniczych zastosować tej rośliny. Ma ona, podobnie jak bylica, silne właściwości przeciwzapalne i immunomodulacyjne, szczególnie za sprawą substancji takich jak tymochinon i nigellidyna. Wyciągi z czarnuszki są w stanie hamować wirusa grypy, namnażanie bakterii E. Coli, a także zwalczać infekcje grzybicze u ludzi5. W ostatnich latach sprawdzany jest również jej potencjał przeciwnowotworowy, a badania są bardzo obiecujące – substancje zawarte w tej roślinie wywierają wpływ cytotoksyczny, antymutagenny i przeciwprzerzutowy oraz wzmacniający aktywność komórek NK (natural killer) w różnych rodzajach nowotworów6.
Źródła: 1 Duodecim, 2016;132(19): 1763-70; 2 Zhongguo Zhong Yao Za Zhi, 2019, 44(22):4992-4999; 3 J Biomed Biotechnol, 2012: 247597; Cancer Chemother Pharmacol, 2004, 53:423-32; 4 Mediators Inflamm, 2015: 435713; 5 Iran J Basic Med Sci, 2014, 17(12): 929-38; 6 J Ayurveda Integr Med, 2016, 7(3): 173-180.
- Cancer Med, 2019; 8(5): 1958–75
- Am J Chin Med, 2020; 48(7): 1577–92
- Nat Chem Biol, 2012; 8(3): 311–7
- Phytomedicine, 2021; 80: 153337
- PLoS One, 2013; 8(2): e57604
- Integr Cancer Ther, 2018; 17(2): 411–22
- Chin J Integr Med, 2021; 27(7): 502–8
