Te dwie substancje wpływają na zdrowie tarczycy i serca

Znaczenie selenu w funkcjonowaniu tarczycy i serca

Podczas analizy genomu ludzkiego wykryto aż 25 genów, które kodują se­lenoproteiny, czyli białka zawierające w swoim składzie selen¹. Pierwiastek ten buduje m.in. peroksydazy glutatio­nowe (chroniące ludzki organizm przed stresem oksydacyjnym), dejonidazy jodotyroninowe (pełniące kluczową funkcję w konwersji hormonów tar­czycy), a także reduktazy tioredok­synowe, uczestniczące w syntezie DNA oraz procesie apoptozy (czyli zaprogramowanej śmierci komórki)².

Selen też stanowi centrum reakcji utle­niania i redukcji (redoks), dzięki czemu ma zdolność rozkładania nadtlenku wo­doru, nadtlenków lipidowych oraz fosfo­lipidowych i przekształcania ich do nie­szkodliwych produktów, takich jak woda i alkohole. To dzięki niemu powstaje glutation – nasz główny antyoksydant i związek przeciwzapalny w organizmie.

Co więcej, od podaży selenu w du­żej mierze zależy praca tarczycy. To on bowiem odpowiada za konwer­sję T4 w T3. Na skutek jego niskiego stężenia i aktywności enzymów antyok­sydacyjnych wzrasta ryzyko wystąpienia zapalenia oraz pierwotnej niedoczyn­ności tarczycy³. Dlatego odpowiedni poziom Se jest kluczowy, jeśli chodzi o prawidłową pracę gruczołu tarczo­wego.

Jest to o tyle ważne, że hormony tarczycy działają na układ sercowo-na­czyniowy poprzez genom, wpływając na syntezę białek kurczliwych serca, pompę wapniową, sodowo-potasową i fosfolamban oraz pozagenomowo, re­gulując aktywność kanałów jonowych w kardiomiocytach.

Wpływ hormonów tarczycy jest wielokierunkowy: stymulu­ją kurczliwość i pracę mięśnia sercowe­go bezpośrednio oraz pośrednio – po­przez obniżenie oporu systemowego, zwiększenie objętości wewnątrznaczy­niowej i modulowanie aktywności ukła­du współczulnego.

Charakterystyczne dla niedoczynności tarczycy zaburzenia w układzie sercowo-naczyniowym to: niewydolność rozkurczowa i skurczo­wa serca, wzrost oporu obwodowego, nadciśnienie tętnicze rozkurczowe, wysięki w jamach ciała oraz zaburze­nia metabolizmu cholesterolu. Hipotyreoza zwiększa ryzyko choroby niedokrwiennej serca i umieralność z przyczyn sercowo-naczyniowych. Szczęśliwie większość zaburzeń ustępuje pod wpływem leczenia lewotyroksyną⁴.

Koenzym Q10 w leczeniu chorób sercowo-naczyniowych

Na początku tej historii był tylko żół­tym osadem na szalce... We wczesnych latach 50. w Liverpoolu doświadczony badacz i odkrywca Richard Alan Morton razem ze współpracownikami obserwo­wali budowę wątroby obarczonej niedo­borami witaminy A.

Zauważyli obecność tajemniczej substancji – nadali jej nazwę „Substancja A” (SA). Przypominała ona nieco witaminę K2, ale nią nie była. Zdaniem Mortona była rodzajem tłuszczu, chinonem, który występował dosyć powszechnie w tkankach różnych zwierząt, które Brytyjczycy w tym cza­sie badali. Wtedy narodził się pomysł nadania jej bardziej precyzyjnego mia­na. Powstało ono z połączenia 2 słów: „ubiquitous” (ang. – wszechobecny) z „quinone” (ang. – chinon) – ubichinon.

W czasie gdy w 1957 r. Morton opisywał ubichinon, na Uniwersyte­cie Wisconsin, zupełnie niezależnie, ów dziwny rodzaj tłuszczu badał rów­nież Frederick Crane, którego fascyno­wała produkcja ATP w mitochondriach. Chciał dokładnie poznać mechanizmy zachodzących w tych organellach przemian energetycznych.

Jego zespół podobnie jak Brytyjczyków zainte­resował nieznany im dotąd składnik – dziwne żółte kryształki. Przy pomocy spektroskopii absorpcyjnej ustalili, że jest to koenzym, rodzaj chinonu. Wcześniej uznawano jednak, że chi­nony znajdują się jedynie w roślinach. Dlatego Crane zdecydował się ochrzcić nową substancję koenzymem Q – od pierwszej litery słowa „quinone” (czyli chinon).

Wyniki swoich badań przeka­zał Karlowi Folkersowi, który odkrył, że w ludzkim organizmie aktywna forma ubichinonu ma 10 reszt izoprenowych i stąd jej nazwa – koenzym Q10.

Szybko okazało się, że związek ten jest niezbędnym składnikiem wszystkich komórek ludzkiego organizmu, jednak to właśnie w sercu występuje w najwyż­szym stężeniu. Badania nad nową sub­stancją doprowadziły dr Karla Folkersa do przekonania, że ma ona ogromny potencjał jako lek sercowo-naczyniowy. Zachęcony wynikami Amerykanina Yuichi Yamamura jako pierwszy kar­diolog postanowił zastosować ją u pa­cjentów z niewydolnością serca.

Ich wyniki były tak obiecują­ce, że 1976 r. CoQ10 został za­twierdzony w Japonii jako lek w leczeniu chorób serca⁵.

Początkowo dr Folkers dostarczał mu koenzym Q10 ekstrahowany z wą­trób ryb. Kilka lat później japońska firma Kaneka Corporation rozpoczę­ła produkcję i dystrybucję koenzy­mu Q10 fermentowanego na drożdżach.

W tym czasie dr Folkers wraz z wchodzącym w skład jego ze­społu Włochem dr. Gian-Paolo Lit­tarru dysponowali już solidnymi dowodami na to, że u pacjentów z chorobami serca oraz podda­wanych operacjom serca poziom CoQ10 we krwi i tkankach jest znacznie niższy od normalnego⁶. D

owody pochodziły z próbek biopsji tkanek od ponad 100 osób poddawa­nych operacjom kardiochirurgicz­nym oraz z próbek krwi od ponad 1 000 pacjentów kardiologicznych.

Kolejne prace wykazały, że ko­enzym Q10 wspomaga leczenie kardiomiopatii (grupa chorób prowadzących do dysfunkcji mię­śnia sercowego), arytmii, dusz­nicy bolesnej oraz nadciśnienie tętnicze. Ponadto przyjmowanie go zaleca się pacjentom przygoto­wującym się do operacji serca⁷.

Selen i Koenzym Q10 dla zdrowia serca

Wreszcie nad ubichinonem pochylił się dr Bodo Kuklinski. W prowadzonym przez niego eksperymencie w 1993 r. wzięło udział 61 pacjentów przyjętych z powodu ostrego zawału mięśnia ser­cowego i objawów trwających krócej niż 6 godzin. Zostali oni losowo podzieleni na 2 grupy.

Bezpośrednio po hospi­talizacji członkowie pierwszej z nich (32 osoby) otrzymali 500 mcg selenu (w postaci seleninu sodu). Następnie przez rok codziennie przyjmowali 100 mg koenzymu Q10 (ubichinon) i 100 μg selenu (l-selenometionina). Grupie kontrolnej (29 osób) podawano odpowiednie preparaty placebo.

U żad­nego z pacjentów w grupie otrzymującej suplementację (tj. leczonej antyoksyda­cyjnie) nie stwierdzono wydłużenia od­stępu QT skorygowanego pod względem częstości. Natomiast w grupie kontrolnej u 40% stwierdzono wydłużenie odstępu QT o ponad 440 ms (p < 0,001).

W ciągu rocznej obserwacji po zawale mięśnia sercowego, 6 pacjentów (20%) z grupy kontrolnej zmarło z powodu ponowne­go zawału. Natomiast z grupy leczonej antyoksydacyjnej na skutek wypadku samochodowego zmarł 1 pacjent⁸.

Dr Kuklinski w swojej książce pt. „Mitochondria. Diagnostyka uszko­dzeń mitochondrialnych i skuteczne metody terapii” tak opisuje wyniki tego badania: „[…] wszyscy uczestnicy badania byli leczeni przez nas stacjo­narnie w ten sam sposób.

Okazało się, że u tych chorych, którzy przyjmowali koenzym Q10, wystąpiła mniejsza ilość niebezpiecznych arytmii, a ich skory­gowany o częstotliwość pracy serca okres QTc wynosił <0,44 sekundy. […]

Otrzymane wyniki przemawia­ją w niebezpośredni sposób za tym, że koenzym Q10 jest w stanie zapew­nić wystarczającą produkcję ATP oraz stabilizację potencjału błony⁹”.

Jak suplementacja może poprawić jakość życia osób starszych?

Jak wiadomo, reaktywne formy tle­nu mogą uszkadzać lipidy, będące składnikiem błon komórkowych, li­poproteiny oraz DNA. Wiąże się to m.in. ze zwiększonym ryzykiem rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego.

Nic więc dziwnego, że uczeni, projek­tując badania, rozglądali się za składni­kami mającymi wysoki potencjał anty­oksydacyjny. Selen jest zarówno silnym przeciwutleniaczem, który chroni nasze komórki, jak i warunkiem wstępnym optymalnego działania Q10.

Dba bowiem o to, by utleniony koenzym Q10 mógł zostać z powrotem odzyskany. Dlatego też kierujący zespołem badaczy z Uniwersytetu Linköping w Szwecji prof. Urban Alehagen po­szedł tropem dr. Bodo Kuklinskiego i podał uczestnikom eksperymentu kombinację koenzymu Q10 i selenu.

KiSel-10, bo o nim mowa, było prospek­tywnym, randomizowanym, podwójnie ślepym badaniem kontrolowanym pla­cebo. 443 zdrowych mężczyzn i kobiet w wieku 70-88 lat zostało wybranych z małego miasteczka Kisa (nazwa badania jest skrótem nazwy miasta i testowanych w nim suplementów).

Połowa z nich otrzymywała codziennie suplement die­ty z Q10 (kaps. 2x100 mg) oraz tabletki z drożdżami selenowymi (200 μg) przez 4 lata, podczas gdy druga połowa otrzymy­wała placebo.

Każdy uczestnik był mierzo­ny, ważony i rejestrowany raz na 6 mie­sięcy¹⁰. Badanie wykazało, że u osób, którym podawano Q10 i selen, ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych było o 54% niższe oraz nastąpiło znacz­nie mniej hospitalizacji w porównaniu z grupą placebo.

Podczas pobytu w Polsce prof. Alehagen wspominał, że nawet dla niego tak wysoki wynik był zaskoczeniem. W związku z tym wielokrotnie i na różne sposoby weryfikował ten wynik.

Od czasu opublikowania KiSel-10 w 2013 r. prze­prowadzono 22 badania uzupełniające na podstawie oryginalnych danych, najnowsza publikacja zaprezentowana została na łamach czasopisma Antioxidant w 2023 r.

Wszystkie wyniki dowodzą, że te 2 substancje działając synergicznie, mogą potencjalnie poprawić czynność serca i zmniejszyć ryzyko śmierci z po­wodu chorób układu krążenia o ok. 50%.

Co więcej, poprawa pracy serca przyczynia się do poprawy jakości życia osób starszych. Przykładowo, 10-letnia obserwacja pierwotnego badania KiSel-10, której ponownie dokonał zespół dr. Urbana Alehagena, wykazała, że ochronne działanie su­plementacji na serce utrzymuje się¹¹. Pozytywne efekty można było również zaobserwować w po­ziomach NT-proBNP i bada­niu echokardiograficznym¹⁰.

Utarło się przekonanie, że choroby układu krążenia to domena seniorów oraz zestresowanych, zapracowanych i odpalających jednego papierosa od drugiego. Tymczasem eksperci alarmują, że granica wieku coraz bar­dziej się obniża. Choroba i wynikające z niej problemy zdrowotne skracają oczekiwaną długość życia.

Tymcza­sem większości z nas brakuje zarówno selenu, jak i koenzymu Q10. Deficyty pierwszego wynikają z jego niewiel­kiej obecności w glebach, a przez to i w naszym pożywieniu. Jest go na tyle mało, że Finowie usankcjonowali prawnie dodawanie go do nawozów, aby kompensować jego brak w glebie. Natomiast w przypadku CoQ10, choć nasz organizm jest w stanie go wyprodu­kować, to niestety, po 40. r.ż. ilość tego składnika w organizmie znacząco spada.

Koenzym Q10 i selen jako kluczowe składniki dla utrzymania młodości i zdrowia

Głównym czynnikiem wpływającym na długowieczność jest rozwój chorób cywilizacyjnych, takich jak cukrzyca czy schorzenia układu krążenia, nerek lub wątroby, zwłaszcza gdy występują one jako choroby współistniejące.

Badania kliniczne wykazały, że suplementacja koenzymem Q10 w połączeniu z se­lenem może zmniejszać śmiertelność o ok. 50% u pacjentów kardiologicz­nych oraz w normalnej populacji osób starszych. Ponadto każdy z tych suple­mentów odgrywa istotną rolę w prawi­dłowym działaniu naszych organizmów, wpływając na wiele układów i biorąc udział w rozmaitych procesach.

Zdaniem naukowców korzystny wpływ koenzymu Q10 wynika z połą­czenia jego antyoksydacyjnego i prze­ciwzapalnego działania oraz udziału w wytwarzaniu energii komórkowej¹². Jego wpływ na poprawę funkcjonowania mitochondriów jest nie do przecenienia. A jak wiadomo, prawidłowa praca tych organelli przekłada się na utrzymanie odpowiedniej produkcji energii oraz utrzymanie zdrowia i młodości¹³.

W dodatkowym badaniu eksplo­racyjnym w ramach KiSel-10, prze­prowadzono analizę, czy suple­mentacja selenem i koenzymem Q10 zapobiegła utracie telomerów i dalszej śmiertelności z przyczyn sercowo-naczyniowych.

W badaniu udział wzięło 118 obywateli Szwe­cji z niedoborem selenu w wieku 70-80 lat. Po 42 miesiącach zaob­serwowano mniejsze skrócenie telomerów leukocytów w grupie przyjmującej suplementy w porów­naniu z grupą kontrolną. Wyniki wskazują na możliwy zapobiegaw­czy udział telomerów w zmniej­szeniu śmiertelności z powodu chorób sercowo-naczyniowych¹⁴.