Ultraprzetworzona żywność a depresja - nowe odkrycie naukowców z Melbourne

Jedzenie, które „dołuje” - możliwa przyczyna depresji

Zespół badawczy z Melbourne Collaborative Cohort Study pod kierownictwem Melissy M. Lane i współpracowników przeprowadził analizę, której wyniki mogą zaskoczyć wielu z nas. Badanie objęło aż 23,299 uczestników. Wykorzystując system klasyfikacji żywności NOVA, naukowcy zbadali związek między spożyciem tego produktów przetworzonych a poziomem stresu psychicznego, mierzonym za pomocą dziesięcioelementowej Skali Stresu Psychologicznego Kesslera (K10).

Wyniki były jednoznaczne: osoby spożywające najwięcej żywności ultra-przetworzonej miały zwiększone ryzyko wystąpienia objawów depresji w perspektywie kolejnych 15 lat. Konkretnie, uczestnicy z najwyższym spożyciem tego typu produktów mieli o 23% większe ryzyko wystąpienia objawów depresyjnych w porównaniu z tymi, którzy spożywali je najmniej.

Najnowsze australijskie badanie to nie jedyny dowód na negatywny wpływ żywności przetworzonej na umysł człowieka. Trwające ponad dekadę badanie, którego wyniki opublikowano w 2022 r., objęło prawie 11 000 dorosłych Brazylijczyków. Wykazało ono wyraźną korelację między spożywaniem ultraprzetworzonej żywności a gorszymi funkcjami poznawczymi, takimi jak zdolność uczenia się, zapamiętywania, rozumowania i rozwiązywania problemów. Chociaż z wiekiem następuje naturalny spadek tych zdolności, badanie pokazało, że spadek ten przyspieszył o 28 procent u osób, które spożywają ponad 20 procent kalorii z jedzenia ultraprzetworzonego.

Co to jest żywność ultraprzetworzona?

W 2009 roku brazylijscy badacze ocenili żywność na czterostopniowej skali, od nieprzetworzonej i minimalnie przetworzonej (ryż, zboża, mięso, ryby, mleko, jaja, owoce, korzenie, bulwy, warzywa, orzechy i nasiona) do przetworzonej (oleje, masło, cukier, produkty mleczne, niektóre konserwy oraz wędzone mięso i ryby) po ultraprzetworzoną. Żywność ultraprzetworzona, zaliczana do grupy NOVA 4, obejmuje składniki rzadko stosowane w domowych przepisach, takie jak wysokofruktozowy syrop kukurydziany, uwodornione oleje, izolaty białek i dodatki chemiczne, takie jak barwniki, sztuczne aromaty, słodziki, emulgatory i konserwanty.

Dlaczego ultraprzetworzona żywność wpływa negatywnie na naszą psychikę?

Nie ma wątpliwości, że to, co jemy, wpływa na nasze zdrowie psychiczne. Ale jak dokładnie ultraprzetworzona żywność wpływa na nasz umysł? Co do tego jest kilka hipotez. Melissa Lane z Centrum Food & Mood na Uniwersytecie Deakin w Australii podkreśla, że choć wiele badań potwierdza korzystny wpływ diety bogatej w składniki odżywcze na zdrowie psychiczne, to mechanizm działania przetworzonej żywności na nasz umysł nadal nie jest w pełni zrozumiały.

Jednym z kluczowych czynników może być wpływ diety na nasze jelita. Ultraprzetworzona żywność często jest uboga w błonnik, który jest kluczowym składnikiem odżywczym dla zdrowych bakterii jelitowych. Błonnik, obecny głównie w produktach roślinnych takich jak pełnoziarniste produkty, owoce, warzywa oraz orzechy, wspomaga produkcję krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, które odgrywają kluczową rolę w funkcjonowaniu naszego mózgu. Wolfgang Marx, prezes Międzynarodowego Towarzystwa Badań Psychiatrii Żywieniowej, zwraca uwagę na fakt, że osoby z zaburzeniami psychicznymi często mają mniej różnorodny mikrobiom jelitowy.

Dodatki chemiczne obecne w ultraprzetworzonej żywności mogą zakłócać równowagę mikroflory jelitowej. Badania wskazują, że pewne składniki, takie jak sztuczne słodziki czy emulgatory, mogą mieć negatywny wpływ na nasze jelita. Dr Lane podkreśla również, że niska różnorodność bakterii jelitowych oraz dieta bogata w cukry mogą prowadzić do przewlekłego stanu zapalnego, który jest powiązany z wieloma problemami zdrowotnymi, w tym z depresją. Istnieje przekonanie, że przewlekłe stany zapalne mogą wpływać na interakcje między mózgiem a układem immunologicznym, prowadząc do rozwoju depresji.

Nie można jednak zapomnieć o wzajemnym wpływie diety i nastroju na siebie. Jak zauważa dr Frank Hu z Harvard TH Chan School of Public Health, nasz nastrój może wpływać na wybory żywieniowe. W stresujących sytuacjach często sięgamy po produkty ultraprzetworzone, bogate w cukry, tłuszcze i dodatki chemiczne, co tworzy błędne koło wpływające na nasze zdrowie psychiczne.

Inne zagrożenia związane z żywnością przetworzoną

Oprócz ryzyka depresji, żywność ultraprzetworzona wiąże się z wieloma innymi zagrożeniami dla zdrowia. Może prowadzić do otyłości, chorób serca, cukrzycy typu 2 czy nawet niektórych rodzajów nowotworów. Dodatki chemiczne, które są często dodawane do takiej żywności, mogą zakłócać równowagę hormonalną, co prowadzi do problemów z płodnością czy zaburzeń tarczycy. Wysoka zawartość soli w wielu produktach ultraprzetworzonych może prowadzić do nadciśnienia tętniczego, podczas gdy brak błonnika może powodować problemy z układem trawiennym, takie jak zaparcia czy zespół jelita drażliwego.

To, co jemy, jest w dużej mierze kwestią naszych wyborów konsumenckich. Nie unikniemy wszystkich zagrożeń, ale z całą pewnością podczas kolejnych zakupów możemy szerokim łukiem ominąć półkę z gotowymi daniami czy zupkami instant i ruszyć na lokalny bazarek po zapas świeżych warzyw. A potem przygotować i zjeść je w dobrym, a nie depresyjnym nastroju!