Jod – klucz do zdrowia tarczycy i nie tylko. 9 powodów, by zadbać o jego obecność w diecie

Jod warunkuje właściwą pracę tarczycy

Odpowiednia podaż jodu jest konieczna do prawidłowego funkcjonowania tarczycy¹. Zarówno jego niedobór, jak i nadmiar, prowadzą do jej dysfunkcji, takich jak niedoczynność lub nadczynność. Głównym źródłem jodu są produkty zawierające jod, w tym sól, owoce i owoce morza. Zalecane dzienne spożycie jodu wynosi 150 μg u osób dorosłych, które nie są w ciąży².

W przypadku łagodnego niedoboru jodu tarczyca może kompensować jego niskie spożycie i utrzymywać eutyreozę, podczas gdy poważny deficyt tego pierwiastka sprawia, że tarczyca nie jest już w stanie wytworzyć wystarczającej ilość hormonów tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3)³. Najczęstszymi objawami niedoczynności tarczycy są zmęczenie, letarg, nietolerancja zimna oraz przyrost masy ciała⁴.

Wydzielany przez przysadkę mózgową hormon tyreotropowy (TSH) zwiększa wychwyt jodu przez tarczycę i stymuluje syntezę i uwalnianie T3 i T4. W przypadku braku wystarczającej ilości jodu poziom TSH pozostaje podwyższony, co prowadzi do wola – powiększenia się gruczołu, które odzwierciedla próby organizmu zmagazynowania, jak największej ilości jodu w tarczycy. Niedostateczna podaż jodu u dorosłych wiąże się z upośledzeniem funkcji psychicznych, mniejszą wydolnością, osłabieniem, depresją, wzrostem wagi oraz łamliwością włosów i paznokci⁵.

Jod umożliwia prawidłowy rozwój płodu

Najgroźniejszy jest niedobór jodu u kobiet w ciąży, ponieważ powoduje ryzyko zaburzeń rozwoju płodu – łącznie z kretynizmem, czyli niedorozwojem umysłowym ciężkiego stopnia w wyniku wrodzonej, pierwotnej niedoczynności tarczycy⁷. Ponadto od odpowiedniego stężenia hormonów tarczycy zależy także prawidłowy rozwój obwodowego układu nerwowego, a także szkieletu⁸.

Brytyjczycy wykazali, że dzieci, których matki miały łagodny niedobór jodu w czasie ciąży, częściej dorastały z niższym IQ oraz innymi opóźnieniami intelektualnymi⁹. Natomiast późniejsza metaanaliza znalazła dowody na to, że niższy poziom jodu w czasie ciąży był związany z niższym poziomem IQ werbalnego u dzieci¹⁰.

Jak jod poprawia funkcje poznawcze?

U dzieci i nastolatków niedobór jodu grozi upośledzeniem rozwoju umysłowego i somatycznego. Wyniki kilku badań sugerują, że przewlekły niedobór jodu, szczególnie u dzieci, obniża IQ o ok. 12-13,5 punktów¹¹.

W randomizowanym badaniu kontrolowanym placebo 184 uczniów w wieku 10-13 lat w Nowej Zelandii ze średnim stężeniem jodu w moczu wynoszącym 63 mcg/l otrzymywało preparaty z jodem (150 mcg/dzień) lub placebo przez 28 tygodni. Suplementacja znacząco poprawiła miary rozumowania percepcyjnego i ogólny wynik poznawczy w porównaniu z dziećmi przyjmującymi placebo. Poza tym średnie stężenie jodu w moczu u przyjmujących preparat wynosiło 145 mcg/l¹².

Czy jod pomaga schudnąć?

W dużym badaniu epidemiologicznym (TIDE) przeprowadzonym w Chinach częstość występowania otyłości centralnej znacznie spadła, gdy stężenie jodu w moczu wynosiło 300 μg/l lub więcej¹³. Uczeni odnotowali też, że dzieci z nadwagą miały niższy stężenie jodu w moczu w porównaniu do rówieśników o prawidłowej masie ciała. Podobne wyniki przyniosły badania nad otyłymi kobietami¹⁴.

Co więcej, w randomizowanym badaniu kontrolowanym odsetek tkanki tłuszczowej u osób, które spożywały tabletki zawierające proszek z kelpu o obniżonej zawartości jodu, wykazał znaczący spadek w porównaniu do tych, którzy przyjmowali placebo¹⁵. W innym eksperymencie suplementacja fukoksantyną (3 mg/dzień) zmniejszyła tłuszcz trzewny, wskaźnik masy ciała (BMI) i masę ciała¹⁶.

Przeciwdziała schorzeniom układu sercowo-naczyniowego

Niedobór jodu i związana z nim niedoczynność tarczycy mogą przyczyniać się do chorób serca i udaru mózgu, a także zwiększać ryzyko śmierci z powodu tych schorzeń¹⁷.

Dysfunkcja tarczycy powoduje niekorzystne zaburzenia w profilach lipidowych, podwyższając poziom lipoprotein o niskiej gęstości (LDL) i całkowitego cholesterolu oraz zwiększając ryzyko miażdżycy¹⁸. Niedoczynność tarczycy osłabia również mięsień sercowy, powodując, że kurczy się on słabiej. Może też powodować arytmię serca¹⁹. Zwłaszcza jest to widoczne podczas umiarkowanych ćwiczeń²⁰.

Naukowcy z Indii wskazują, że niedobory jodu są istotnie wyższe u osób z nadciśnieniem. Ponadto jego stężenie ma istotną ujemną korelację z wiekiem i skurczowym ciśnieniem krwi.

Ujemna korelacja to ma miejsce wtedy, gdy wraz ze wzrostem wartości jednej cechy obserwowany jest spadek wartości drugiej cechy²¹. Wydają się to potwierdzać wyniki randomizowanego badania typu przypadek-kontrola, w którym spożycie 5 g/dzień alg wakame (Undaria pinnatifida) znacząco obniżyło ciśnienie krwi u 36 starszych Japończyków z nadciśnieniem²².

Jod dba o zdrowie piersi

Mastopatia, objawiająca się zmianami włóknisto-torbielowatymi w piersiach, czasem powoduje ból piersi związany z cyklicznymi zmianami hormonalnymi.

Kobiety cierpiące na to schorzenie, które przez 5 miesięcy codziennie przyjmowały 3000 lub 6000 mcg jodu, odnotowały znaczące zmniejszenie bólu piersi, tkliwości i guzkowatości w porównaniu z paniami otrzymującymi placebo lub 1500 mcg jodu²³.

Chociaż wyniki są obiecujące, potrzeba więcej badań, aby wyjaśnić rolę jodu w mastopatii. Ponadto, jako że stosowane dawki są bardzo wysokie, leczenie takie musi przebiegać podn nadzorem lekarza.

Jod może zapobiegać osteoporozie

Mało kto wie, że jod jest niezbędnym pierwiastkiem do mineralizacji kości. Tureccy naukowcy podzielili 132 kobiety na 3 grupy. Do pierwszej z nich zakwalifikowano zdrowe panie po menopauzie, do drugiej kobiety z osteopenią, a do trzeciej pacjentki z osteoporozą pomenopauzalną. Odkryli, że poziom jodu w moczu był istotnie niższy u kobiet z osteoporozą pomenopauzalną. Badacze doszli do wniosku, że suplementacja tego pierwiastka może być istotna w zapobieganiu osteoporozie, zwłaszcza na obszarach, na których niedobór jodu jest endemiczny²⁴.

Jod zmniejsza ryzyko cukrzycy ciążowej

Wyższe stężenie jodu w łożysku wiązało się ze zmniejszoną częstością występowania cukrzycy ciążowej u 471 kobiet w ciąży³³. Z kolei w innej pracy wykazano, że ciężarne i karmiące piersią miały niższe poziomy glukozy we krwi i niższą częstość występowania hiperglikemii³⁴.

Jod chroni przed nowotworami

 

Okazuje się jednak, że odpowiednia podaż jodu najważniejszą rolę odgrywa w profilaktyce raka piersi. Badania pokazują, że w zarówno w tarczycy, jak i tkance piersiowej znajdują się te same białka, które pozwalają tarczycy wychwytywać jod z krwiobiegu. Jest to istotne z ewolucyjnego punktu widzenia – pierwiastek ten jest nieodzowny dla rozwoju mózgu dziecka, dlatego mechanizm ten ułatwia dostarczanie go podczas karmienia piersią.

Ponadto w tkance piersiowej jod wywiera silny antyoksydacyjny wpływ (porównywalny do witaminy C), a jego niedobór wystawia ją na działanie markerów odpowiadających za rozwój nowotworu²⁶. Niedobór jodu wywołuje zmiany w DNA i receptorach estrogenowych, co dodatkowo podnosi ryzyko raka piersi²⁷.

Doniesienia o stosowaniu jodu w ramach profilaktyki nowotworów piersi są obiecujące, np. nieprzerwane podawanie jodu podatnym na nowotwór szczurom zmniejszyło niemal 2,5-krotnie odsetek pojawiania się guza. Komórki nowotworowe absorbują ten pierwiastek, a to hamuje wzrost guza i powoduje ich apoptozę. Suplementacja jodu powoduje zmniejszenie rozmiarów łagodnych i złośliwych nowotworów piersi.

Uważa się, że częściowo jest to efektem bezpośredniej redukcji poziomu peroksydacji lipidów. Dawki tego pierwiastka opisywane w badaniach są wysokie – 5 tys. mcg dziennie, jednak nie zaobserwowano żadnego toksycznego wpływu ani na funkcje tarczycy, ani na inne tkanki. Dodatkowe korzyści przynosi łączona suplementacja jodu i selenu, stanowiącego niezbędny kofaktor w enzymach używanych w tkankach tarczycy i piersi do optymalnego wykorzystania jodu.

Tarczyca, tkanka piersi i części przewodu pokarmowego zawierają duże stężenie jodu²⁸. Komórki wyściółki żołądka w szczególności gromadzą jod, wykorzystując jego działanie antyoksydacyjne. Skłoniło to naukowców do zbadania, czy niedobór jodu odgrywa rolę w nowotworach przewodu pokarmowego.

Odkryli, że ludzie żyjący w rejonach świata, w których występuje niedobór jodu, mają wyższy wskaźnik zachorowań na raka żołądka²⁹. Pacjenci z rakiem żołądka w regionie śródlądowym Iranu mieli 2,5 razy większe prawdopodobieństwo wystąpienia poważnego niedoboru jodu niż pacjenci z grupy kontrolnej³⁰. Rak żołądka jest najczęstszym nowotworem w częściach północno-wschodniej Turcji, gdzie niedobór jodu jest powszechny³¹. Uczeni stwierdzili również, że zwiększenie spożycia jodu jest silnie skorelowane ze spadkiem zapadalności na raka żołądka32.