Nasze magazyny
Co to jest kąpiel solankowa?
Solankowe kąpiele i inhalacje przynoszą ulgę w chorobach dróg oddechowych, schorzeniach skóry, alergiach, urazach i dolegliwościach artretycznych, a także wpływają kojąco na układ nerwowy i zdrowie psychiczne.Terminem solanki określa się wody podziemne o wysokim stopniu zmineralizowania, zawierające składniki mineralne w ilości co najmniej 35 g/dm3. Ponieważ ich głównym składnikiem jest sól, to występują w nich przede wszystkim jony chlorkowe i sodowe, ale także wapń oraz wiele innych pierwiastków, takich jak jod, magnez, potas, brom, selen, lit, miedź. Wody o niższym stopniu zmineralizowania używane są zwykle do picia i inhalacji, natomiast te najsilniej zmineralizowane służą do kąpieli oraz do produkcji soli leczniczej i kosmetyków. Poprzez odparowanie (warzenie) solanek otrzymuje się sole kąpielowe w postaci stałej. W trakcie tego procesu ulegają one oczyszczeniu, co niestety pozbawia je części wartościowych składników. Czasem można jednak znaleźć w sprzedaży sole nieoczyszczane, zwane szlamem, których skład jest bogatszy, choć prezentują się mniej atrakcyjnie.
Stężenie soli w kąpieli solankowej powinno wynosić 1,5-4% (co oznacza 15-40 g chlorku sodu na 1 l wody). Nie powinno ono jednak przekraczać 6%. Zalecana temperatura kąpieli to 37-39°C, a czas trwania powinien wynosić 15-20 min, maksymalnie do 30 min.
Na co pomaga kąpiel solankowa?
- Łagodzenie stanów zapalnych Podwyższona temperatura kąpieli powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych i porów skóry, dzięki czemu substancje zawarte w wodzie są lepiej wchłaniane. Rozszerzenie naczyń włosowatych sprzyja przekrwieniu tkanek i narządów wewnętrznych, co pomaga w leczeniu ognisk zapalnych i poprawia odżywienie tkanek. Temperatura wody przyspiesza także metabolizm i wydalanie toksyn z organizmu przez skórę.
- Ciśnienie i odporność organizmu Kąpiele solankowe podnoszą odporność, pomagają znormalizować ciśnienie krwi, rozluźnić mięśnie i zrelaksować organizm. Wywołują pobudzenie procesów biochemicznych organizmu trwające dłużej niż po zwykłych kąpielach wodnych, a także mają silniejsze działanie rozgrzewające. Kąpiel solankowa połączona jest również z inhalacją składników solanki.
- Zmniejszenie obrzęków Zanurzenie ciała w roztworze soli o stężeniu co najmniej 1% (a dla skuteczniejszego działania – ok. 2%) uruchamia procesy osmotyczne, uwalniające nadmiar płynu zgromadzonego w tkankach podskórnych i zapobiegające jego stagnacji. Stymuluje to układ limfatyczny, pomaga zmniejszać obrzęki, a także redukować cellulit. Słona woda reguluje odczyn skóry i zwiększa jej odporność.
- Działanie przeciwbólowe Kąpiele solankowe oddziałują na zakończenia nerwowe w skórze i zmniejszają jej przewodnictwo, przez co działają przeciwbólowo (zmniejszając pobudliwości nerwów czuciowych i ruchowych), a także mają ogólne działanie uspokajające.
- Błogosławieństwo dla stawów Kąpiele solankowe rzadko stosuje się jako jedyną terapię, ale często włącza się je do szerszego programu leczenia jako jedną z metod dodatkowych. Badania koncentrujące się na ich skuteczności w różnych schorzeniach wciąż nie są zbyt liczne i prowadzone są zwykle z udziałem małej liczby uczestników, często bez grupy kontrolnej, ale na ogół sugerują pozytywny wpływ kąpieli solankowych, przede wszystkim w chorobach zapalnych układu ruchu, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa oraz łuszczycowe zapalenie stawów. Znaczne zmniejszenie napięcia mięśni i intensywności bólu stwierdzono u pacjentów cierpiących na przewlekły ból krzyża1. 10-dniowy cykl takich kąpieli przyniósł także zmniejszenie bólu, usprawnienie funkcjonalności ruchowej i ogólną poprawę samopoczucia u pacjentów z ciężkim zwyrodnieniowym zapaleniem stawów kolanowych2.
- Redukcja bólu Mechanizm przeciwbólowego działania kąpieli nie został jeszcze w pełni wyjaśniony. Przypuszcza się, że zanurzenie w wodzie powoduje wzrost poziomu beta-endorfin w osoczu krwi, a także obniża napięcie mięśni zarówno w wyniku oddziaływania temperatury, jak i ciśnienia hydrostatycznego. Bodźce termiczne wywołują efekt przeciwbólowy poprzez oddziaływanie na zakończenia nerwowe i podwyższanie progu bólu. Nie bez znaczenia jest także uzyskiwane dzięki takim zabiegom odprężenie psychiczne, zmniejszenie lęku oraz złagodzenie objawów depresyjnych. Badania wykazały także, iż terapie typu spa, polegające na zanurzeniu w wodach mineralnych i termalnych lub na zastosowaniu leczniczego błota, obniżają poziom ważnych czynników prozapalnych, takich jak prostaglandyna E2, leukotrien B4, interleukina IL-1β oraz czynnik martwicy nowotworów alfa (TNF-α), a podnoszą poziom insulinopodobnego czynnika wzrostu (IGF-1), stymulującego metabolizm tkanki chrzęstnej, oraz transformującego czynnika wzrostu beta (TGF-β)3.
Terapia spa przyniesie ulgę także w fibromialgii, zmniejszając ból, poprawiając funkcjonalność ruchową i podwyższając ogólną jakość życia4.
Jakie są przeciwwskazania kąpieli solankowych?
Istnieją pewne przeciwwskazania do stosowania kąpieli solankowych, a są nimi:
- choroby układu krążenia
- przebyty zawał serca,
- wady serca,
- choroby nowotworowe,
- ciąża,
- nadczynność tarczycy,
- zaburzenia funkcjonowania jajników,
- czynne procesy gruźlicze,
- nadciśnienie tętnicze
- ostre stany zapalne.
- Inhalacji solankowych nie zaleca się w ostrych stanach chorobowych dróg oddechowych.
Jak przygotować kąpiel solankową w domu?
Najlepsze rezultaty przynoszą kąpiele w naturalnych wodach mineralnych, ale nie zawsze mamy możliwość korzystania z zabiegów sanatoryjnych czy fizjoterapeutycznych. Kąpiele solankowe można przygotować także w warunkach domowych, by czerpać z nich korzyści zdrowotne lub po prostu zrelaksować się po męczącym dniu.
To pozwoli rozluźnić się i odprężyć, poprawi krążenie, złagodzi bóle mięśni, zmiękczy skórę, przyspieszy detoksykację. Do przygotowania takich kąpieli można używać różnych rodzajów soli, dobierając je w zależności od indywidualnych potrzeb. Nie zaleca się jednak stosowania zwykłej soli kuchennej, ponieważ przechodzi ona proces dokładnego oczyszczania, przez co staje się bardzo uboga w inne składniki poza chlorkiem sodu. Lepiej wybrać którąś z soli oferowanych przez polskie uzdrowiska.
Do wody solankowej nie należy dodawać mydła, szamponu, płynów myjących ani olejków eterycznych, by nie zakłócać działania naturalnych soli. Po kąpieli nie można spłukiwać ciała, a wystarczy tylko wytrzeć je ręcznikiem lub poczekać, aż wyschnie samoistnie. Na skórze powstaje wtedy swego rodzaju „płaszcz solny”, który działa antyseptycznie, pomaga w leczeniu chorób skóry, a także dostarcza długotrwałych bodźców osmotycznych. Po wyjściu z wanny zaleca się 30-minutowy odpoczynek w pozycji leżącej. Należy też zawsze pamiętać o odpowiednim nawodnieniu przed, w trakcie i po kąpieli solankowej.
Jeżeli nie masz wanny, możesz zafundować słoną terapię przynajmniej swoim stopom, które po ciężkim dniu lub forsownej wycieczce będą Ci za to bardzo wdzięczne. Jak dowodzą badania, już 15-minutowa kąpiel stóp w solance powoduje aktywację mózgowych fal beta (sprzyjających skupieniu, logicznemu myśleniu i komunikacji) oraz gamma (ułatwiających uczenie się i tworzenie nowych skojarzeń).
Jaką sól użyć do kąpieli?
Poniżej opisujemy kilka najpopularniejszych rodzajów soli, które można wykorzystać do domowych kąpieli leczniczych. Znajdziesz wśród nich również takie, w których zamiast chlorku sodu głównym składnikiem są sole magnezu – siarczan lub chlorek. One również przynoszą wiele korzyści zdrowotnych i warto włączyć je na stałe do domowej pielęgnacji.
- Sól jodobromowa iwonicka Zawiera jony chlorkowe, bromkowe i jodkowe. Do kąpieli i okładów przyrządza się roztwór o stężeniu 0,5-3% (0,5-3 kg na 100 l wody). Temperatura wody powinna wynosić 37-39°C, a długość trwania: 15-30 min. Cykl leczniczy obejmuje 15-20 kąpieli, po czym należy zachować przerwę trwającą 2-3 miesiące.
Do inhalacji stężenie soli powinno wynosić 0,5-1% (5-10 g na 1 l wody) w temperaturze 37-39°C. Inhalacje należy stosować codziennie przez 15-20 dni, w odstępach 14-30 dni. Sól można wykorzystać także do kąpieli stóp, która zmniejszy obrzęki i zmiękczy naskórek. W tym celu należy dodać 3-6 łyżeczek soli na 3 litry wody i moczyć stopy przez kwadrans. - Bocheńska sól jodowobromowa Zawiera jony jodkowe, bromkowe, wapniowe, magnezowe, sodowe, chlorkowe. Kąpiele (1-3 kg na 100 l wody, w chorobach skóry 6 kg na 100 l) zalecane są w schorzeniach reumatycznych i zwyrodnieniowych stawów, zapaleniach mięśni, ścięgien, korzonków nerwowych, schorzeniach pourazowych, w dnawym zapaleniu stawów, w zapobieganiu niedoczynności tarczycy, w przewlekłym zapaleniu przydatków, w łuszczycy, zaburzeniach krążenia obwodowego oraz w stanach ogólnego zmęczenia. Inhalacje (30 g na 1 l wody) pomocne są w przewlekłych schorzeniach dróg oddechowych i zatok, m.in. poprzez działanie rozrzedzające śluz. Kąpiele i inhalacje działają przeciwbólowo, przeciwzapalnie i odkażająco, a także regulują funkcjonowanie autonomicznego układu nerwowego i układu przysadka-nadnercza, co m.in. łagodzi objawy reumatyczne.
- Ciechocińskie skarby Szlam może być pomocny w leczeniu urazów układu ruchu, przewlekłych zapaleń nerwów i nerwobólów, chorobie zwyrodnieniowej stawów, reumatoidalnym zapaleniu stawów, zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa, w niektórych chorobach alergicznych skóry i w łuszczycy. Na 100 l wody stosuje się 3 kg szlamu. Dla dzieci i młodzieży zalecana jest połowa tej dawki. Ług ciechociński jest produktem ubocznym warzenia soli. Może być używany do kąpieli (w podobnych schorzeniach jak szlam) i inhalacji (w przewlekłych zapaleniach górnych dróg oddechowych, błony śluzowej nosa oraz w rozedmie i pylicy płuc). Do inhalacji stosuje się 15-20 ml produktu na 1 l wody. Solanka ciechocińska jest naturalnym produktem pobieranym ze złoża tych wód. Zawiera m.in. jod, magnez, brom, potas i wapń. Kąpiele w niej pomagają w leczeniu dolegliwości układu ruchu oraz schorzeń skórnych.
- Kłodawska sól magnezowo-potasowa Kąpiele z jej dodatkiem działają odprężająco i relaksująco, zalecane są przy stresie, wyczerpaniu fizycznym i psychicznym, a także wspomagająco w leczeniu dolegliwości mięśniowych i kostno-szkieletowych, zmian zwyrodnieniowych stawów, rwy kulszowej, urazów układu ruchu oraz łuszczycy. Sól nie wysusza skóry, a wręcz przeciwnie – chroni jej warstwę lipidową, nawilża, ujędrnia i wygładza.
- Zabłocka sól Pochodzi ze złóż solankowych położonych ponad 500 m pod ziemią, a odkrytych w latach 50. w Dębowcu na Śląsku Cieszyńskim. Solanki te odznaczają się szczególnie wysoką zawartością jodu i brow roku po 10 kąpieli co drugi dzień. Czas trwania kąpieli to 30 minut. Producent oferuje również Zabłocką Mgiełkę do nawilżania pomieszczeń oraz inhalacji w chorobach dróg oddechowych i astmie.
- Sól z Morza Martwego Średnie zasolenie tego jeziora, do którego wpada rzeka Jordan, wynosi 348 g/l wody, co 10-krotnie przewyższa przeciętne zasolenie oceanów! W odróżnieniu od innych soli pozyskiwanych mu: w litrze znajduje się ponad 110 mg jodu, 130 mg bromu, 800 mg wapnia i 400 mg magnezu. Do kąpieli leczniczych używać można Zabłockiej Soli Uzdrowiskowej, Soli Termalnej i Solanki Termalnej. Kąpiele takie zalecane są dla uzupełnienia niedoboru jodu, a także dla łagodzenia stanów zapalnych układu ruchu, dolegliwości reumatycznych, dla szybszej regeneracji po znacznym wysiłku fizycznym oraz w przypadku problemów dermatologicznych (trądzik, łuszczyca). Stężenie roztworu do kąpieli powinno wynosić 1-5% (czyli 1-5 kg soli na 100 l wody). Zaleca się 2 serie z mórz i słonych jezior, sól z Morza Martwego zawiera znacznie mniej chlorku sodu, natomiast więcej chlorków magnezu, potasu i wapnia, a także wysokie stężenie bromków. Szczególnie dobroczynne działanie mają kąpiele z jej dodatkiem w przypadku schorzeń reumatycznych oraz łuszczycy (zazwyczaj w połączeniu z działaniem światła ultrafioletowego). Bromek i chlorek magnezu hamują niekontrolowaną proliferację keratynocytów w łuszczycy, a jony magnezu działają także przeciwzapalnie i przeciwalergicznie. Roztwór 5% soli z Morza Martwego przynosi poprawę w atopowym zapaleniu skóry5. Lecznicze działanie w chorobach skóry wykazuje także błoto z Morza Martwego. Balneoterapia z użyciem soli i błota z Morza Martwego przynosi poprawę w przypadku fibromialgii oraz artretyzmu. Surowce te są także składnikiem wielu produktów kosmetycznych o działaniu nawilżającym, wygładzającym skórę i przeciwzapalnym oraz… szamponów przeciwłupieżowych6.
- Sól Epsom To siarczan magnezu (MgSO4). Jej nazwa pochodzi od miejscowości Epsom w hrabstwie Surrey w Anglii, gdzie odkryto źródło zasobne w ten związek. Sól Epsom ma działanie relaksujące, zmniejsza stres, leczy problemy skórne, koi bóle i stany zapalne układu ruchu, takie jak bóle krzyża oraz bolesność i skurcze mięśni, pomaga w detoksykacji, łagodzi migrenowe bóle głowy i objawy fibromialgii, poprawia krążenie krwi. Jony magnezowe i siarczanowe są łatwo wchłaniane przez skórę. Dostarczając organizmowi magnezu, sól Epsom pozwala obniżyć poziom kwasu mlekowego po intensywnych treningach. Łagodzi też stany lękowe i depresyjne. Jony siarczanowe są ważne dla produkcji kolagenu i tkanki chrzęstnej, dlatego też sól Epsom może mieć korzystny wpływ w schorzeniach artretycznych i zwyrodnieniowych. Wieczorna kąpiel w roztworze soli Epsom ułatwia zasypianie i poprawia jakość snu. Wsyp do wanny 2-4 filiżanek soli. Kąpiel powinna trwać 15-20 min, po czym należy odpocząć przez ok. 30 min.
- Biszofit Te wykrystalizowane sole z prehistorycznego morza, zalegające dziś na dużej głębokości (ponad 2 km), wydobywane są metodą wypłukiwania zaledwie w kilku miejscach na świecie, m.in. w Rosji i na Ukrainie w okolicach Połtawy. Głównym składnikiem biszofitu jest chlorek magnezu, ale zawiera on też inne związki magnezu, wapnia, potasu oraz bardzo wiele mikroelementów. Głębokość złóż zapewnia temu minerałowi bardzo wysoki stopień czystości. Kąpiele, okłady lub smarowania biszofitem mogą być sposobem suplementacji magnezu, przynoszą też ulgę w dolegliwościach mięśniowo-szkieletowych, przy nadwerężeniach, bolesności, zmianach zwyrodnieniowych i schorzeniach reumatycznych oraz w stanach zapalnych. Łagodzą także objawy fibromialgii, chronicznego zmęczenia oraz zmniejszają napięcie nerwowe i pomagają cierpiącym na bezsenność.
Jak działa tężnia solankowa?
Tężnia to konstrukcja drewniana, wypełniona gałęziami tarniny (rzadziej brzozy), służąca do zagęszczania („stężania”) solanki poprzez częściowe odparowywanie z niej wody. Początkowo tężnie używane były w procesie warzenia soli, dopiero później zaczęto wykorzystywać je także w celach zdrowotnych. Solanka pompowana jest na szczyt tężni (czasem na wysokość kilkunastu metrów), gdzie płynie korytem wzdłuż górnego pomostu, po czym spływa bocznymi otworami na faszynę wypełniającą konstrukcję. Krople solanki rozpryskują się na gałązkach, tworząc aerozol, a dodatkowo rozbijane są także przez urządzenia mechaniczne. W rezultacie w pobliżu tężni powstaje szczególny mikroklimat, a praktycznie tworzy się naturalne inhalatorium, gdzie wdychać można powietrze o podwyższonej wilgotności i wysokim stężeniu aerozolu solankowego. Przy tężniach ciechocińskich, dzięki zawartości jodu w tamtejszych solankach, powstają warunki porównywalne z nadmorskim uzdrowiskiem.
Przeciwwskazaniami do korzystania z tężni są m.in. nadczynność tarczycy, choroby nowotworowe, przebyta gruźlica płuc, przebyty niedawno zawał serca, ostre stany chorobowe z podwyższoną temperaturą, niewydolność naczyń wieńcowych, szczególnie przy niskim ciśnieniu krwi, nadwrażliwość na jod, brom lub inne jony zawarte w solance.
W ostatnim czasie tężnie zyskują wielką popularność – coraz więcej takich obiektów powstaje w parkach miejskich i na osiedlach, choć na ogół są to konstrukcje znacznie mniejsze niż te w Ciechocinku, Konstancinie, Wieliczce, Gołdapi czy Inowrocławiu. Wyspecjalizowane firmy oferują nawet możliwość wybudowania niewielkiej tężni w przydomowym ogrodzie. Można też zakupić gotowe tężnie do zamontowania w ogrodzie, saunie lub w pokoju .
- ÖZPMR, Österr. Z. Phys. Med .Rehabil 20/2 (2010), DOI: 10.13140/2.1.4520.8648
- Clin Rheumatol, 2007 Dec; 26(12): 2063-71
- Rheumatol Int. 2011 Jan;31(1): 1-8
- J Res Med Dent Sci, 2019, 7(2): 57-61
- Int J Dermatol. 2005 Feb;44(2):151-7
- IOP Conf. Ser.: Mater. Sci. Eng. 305 (2018) 012003 DOI:10.1088/1757- 899X/305/1/012003
- Atmosphere 2022, 13(10), 1576
