Nasze magazyny
Od dawna sprzedawane jako substancje, które nie powodują próchnicy zębów („9 na 10 dentystów zaleca...”) lub jako bezpieczne alternatywy dla podnoszących poziom glukozy we krwi substancji słodzących dla osób z cukrzycą, substytuty cukru (zwane również niecukrowymi substancjami słodzącymi lub nieodżywczymi substancjami słodzącymi) są najbardziej znane z zastosowania w żywności i napojach promowanych jako «dietetyczne» lub «niskokaloryczne» – a opisy te sugerują, że mogą pomóc ludziom schudnąć lub utrzymać prawidłową masę ciała.
Jeżeli jest to jedyna przyczyna zastąpienia cukru w porannej kawie, np. sukralozą lub sięgnięcia po dietetyczną colę, warto to przemyśleć: WHO niedawno odradziła stosowanie substytutów cukru w celu kontroli masy ciała wskutek braku dowodów naukowych na to, że takie działanie przynosi korzyści dorosłym lub dzieciom dążącym do długoterminowej utraty wagi.
Nowe zalecenia mają zastosowanie we wszystkich przypadkach, z wyjątkiem osób cierpiących na cukrzycę (populacja nie była reprezentowana w badaniach, na których oparto zalecenia) i obejmują wszystkie substytuty cukru – naturalne lub syntetyczne – które znajdują się w komercyjnej żywności i napojach lub są pakowane do indywidualnego użytku w celu dodania do żywności i napojów w domu.
Należą do nich:
- aspartam,
- sukraloza,
- stewia i pochodne stewii,
- cyklaminiany,
- sacharyna,
- acesulfam K,
- adwantam
- neotam
Zalecenia nie mają zastosowania do substytutów cukru znajdujących się w produktach higieny osobistej, takich jak pasta do zębów i niektóre leki, ani do alkoholi cukrowych (takich jak erytrytol) lub niskokalorycznych cukrów (takich jak alluloza), które nadal zawierają pewną liczbę kalorii.
W 2015 roku WHO wydała wytyczne dotyczące wolnych cukrów, do których należą między innymi cukier stołowy i syrop kukurydziany o wysokiej zawartości fruktozy. Wysokie spożycie cukru jest silnie powiązane z nadwagą i otyłością, które obecnie dotykają prawie 40% światowej populacji i przyczyniają się do wielu chorób przewlekłych, takich jak choroby serca i cukrzyca. Od tego czasu wzrosło zainteresowanie stosowaniem substytutów cukru w celu zmniejszenia spożycia cukru – dlatego WHO uznała, że ważne jest, aby dokonać przeglądu istniejących dowodów na temat tych zamienników cukru i wydać wytyczne dotyczące ich stosowania.
Statystyki, badania i zastrzeżenia
Zalecenia opierają się na systematycznym przeglądzie i metaanalizie 283 badań, w tym 50 randomizowanych badań kontrolowanych (RCT – Randomized Controlld Trials to „złoty standard” badań), a pozostałe były prospektywnymi badaniami kohortowymi i opisami kontrolowanych przypadków. W badaniach RCT, w których okres obserwacji wynosił od ośmiu dni do trzech lat (w większości mniej niż sześć miesięcy), stwierdzono niewielką, krótkoterminową korzyść w postaci utraty masy ciała związaną ze spożyciem substytutów cukru.
Badania RCT nie wykazały jednak, aby spożycie substytutów cukru lub związana z tym utrata masy ciała miały jakikolwiek wpływ na inne wskaźniki zdrowotne związane z masą ciała, takie jak stężenie insuliny, glukozy na czczo i lipidów we krwi lub wartość ciśnienia krwi. Co więcej, w badaniach, w których napoje słodzone cukrem zostały zastąpione napojami zawierającymi substytuty cukru, efekty utraty masy ciała były niewielkie.
Wyniki długoterminowych prospektywnych badań kohortowych były jeszcze mniej zachęcające. Powiązano wyższe spożycie substytutów cukru ze zwiększeniem masy ciała i wyższym ryzykiem cukrzycy typu 2, chorób układu krążenia, a nawet śmierci. Stwierdzono również związek między substytutami cukru a rakiem pęcherza moczowego (spowodowanym prawie całkowicie przez działanie sacharyny). Naukowcy przyznali, że przyczyna rozbieżności między badaniami RCT a badaniami kohortowymi jest niejasna i że może istnieć wiele wyjaśnień, w tym odwrotna przyczynowość (ludzie, którzy spożywają więcej substytutów cukru, mogli mieć wyższą wyjściową masę ciała) i inne czynniki zakłócające.
Należy również pamiętać, że prospektywne badania kohortowe mają charakter obserwacyjny i mogą jedynie znaleźć powiązania między dwiema zmiennymi, nie dowodzą przyczyny i skutku.
Należy również zauważyć, że zalecenia są warunkowe. WHO wydaje je jako „silne”, co oznacza, że istnieje wysoki poziom pewności, że korzyści z wdrożenia zaleceń przeważają nad potencjalnymi niepożądanymi skutkami, lub „warunkowe”, co oznacza, że istnieje większa niepewność, że korzyści będą niezwykle znaczące. Podczas gdy silne zalecenia mogą zostać przyjęte jako polityka, te warunkowe wymagają dogłębnej dyskusji wśród decydentów przed ich wdrożeniem.
Wreszcie – co nie jest zaskakujące – nie wszyscy zgadzają się z raportem WHO. Niektóre organizacje i agencje regulacyjne na całym świecie, w tym Rada Kontroli Kalorii (międzynarodowe stowarzyszenie zrzeszające producentów żywności niskokalorycznej – przyp. tłum.), zdecydowanie utrzymują, że te słodziki pozostają skuteczne i bezpieczne dla ogółu populacji.
Dążenie do utraty masy ciała
Może wydawać się to sprzeczne z intuicją, że substytuty cukru nie pomagają w utracie masy ciała. W końcu logiczne jest myślenie, że zastąpienie kalorycznych substancji słodzących bezkalorycznymi, obniży spożycie kalorii, a tym samym pomoże ludziom schudnąć lub przynajmniej nie przybrać na wadze. Jednak utrata masy ciała rzadko jest tak prosta, a w grę wchodzi wiele czynników, które mogą przeciwdziałać wszelkim korzyściom wynikającym z zastąpienia słodkich pokarmów i napojów bezkalorycznymi.
Jedną z nich jest możliwość, że ludzie mogą spożywać więcej tłuszczu i białka, zastępując tymi składnikami cukier. Możliwe jest również, że spożywanie bardzo słodkich substytutów cukru zmienia receptory smaku, prowadząc do zwiększonego apetytu na słodycze lub że ludzie rekompensują sobie prozdrowotne wybory nagradzając się wysokokalorycznymi smakołykami. Utrata zbędnych kilogramów u osób stosujących dietę bogatą w substytuty cukru, może być wynikiem podjęcia szeregu innych kroków, mających na celu wytworzenie niezbędnego do tego ujemnego bilansu energetycznego.
Jeśli korzystasz z tych produktów, zalecamy umiar, ponieważ mogą one nie być tak skuteczne, jak się spodziewano, ze względu na dyskusyjne bezpieczeństwo, a także dlatego, że ich stosowanie może być wyznacznikiem niezdrowej diety. Biorąc pod uwagę, że trudno jest zakwestionować wiele zagrożeń dla zdrowia związanych z wysokim spożyciem dodanego cukru – w tym otyłość, cukrzycę i choroby serca – najlepszą alternatywą jest ograniczenie słodzonej żywności i napojów, niezależnie od tego, jak są słodzone.
- https://www.who.int/news/item/15-05-2023-who-advises-not-to-use-non-sugar-sweeteners-for-weight-control-in-newly-released-guideline
