Lepiej zapobiegać niż leczyć. Do czego może prowadzić nieleczony stan zapalny?

Zapalenie jest zdrową i pra­widłową reakcją układu odpornościowego na ura­zy, patogeny i toksyny. Na przykład, podczas gojenia ran odpowiedź zapalna powoduje szybki napływ do miejsca urazu białych krwinek, które pomagają naprawiać i regenerować tkanki, sprzyjając gojeniu. Ten rodzaj ostrego stanu zapalnego, objawiającego się zaczer­wienieniem, podwyższoną tempe­raturą i obrzękiem tkanek i stawów, ma charakter przejściowy i odgrywa zasadniczą rolę w procesie gojenia.

Podobnie, w przypadku przezię­bienia, grypy lub innej choroby także uruchamiany jest układ odpor­nościowy. Wysyła on te same białe krwinki, by walczyły z wirusami i niszczyły je, a później posprząta­ły pole bitwy, przywracając rów­nowagę i dobre samopoczucie. Ale przewlekły stan zapalny to już zupełnie inna historia. Może on zrujnować organizm i dopro­wadzić do poważnych schorzeń, takich jak choroba wieńcowa, artretyzm, cukrzyca typu 2, rak, a nawet choroba Alzheimera.

Gdy ta armia białych krwinek osiądzie w jednym miejscu na dłu­żej, uszkodzeniu mogą ulec zdrowe komórki, tkanki i narządy. Jeżeli stan zapalny zbyt długo nie bę­dzie leczony, może nawet zmienić DNA zdrowych wcześniej komórek.

Jak można się dowiedzieć, czy w naszym organizmie ist­nieje przewlekły stan zapalny?

Pomówmy o białku CRP. Jednym z najłatwiejszych sposo­bów ustalenia, czy mamy przewle­kły stan zapalny, jest poproszenie lekarza o sprawdzenie poziomu białka C-reaktywnego (CRP) za po­mocą prostego badania krwi.Białko CRP, produkowane w wą­trobie, wytwarzane jest w dużych ilościach, ilekroć gdzieś w orga­nizmie pojawia się stan zapalny, a im wyższy jest poziom białka, z tym większym stanem zapal­nym mamy do czynienia.

• Ogólnie, u zdrowych osób dorosłych, za prawidłowy uważa się poziom poniżej 0,3 mg/dl.
• Poziom lekko podwyż­szony, 0,3-1,0 mg/dl, może być wynikiem takich stanów jak cią­ża, cukrzyca, siedzący tryb życia, przeziębienie, palenie papierosów, choroba dziąseł lub otyłość.
• Poziom umiarkowanie podwyższony w zakresie 1,0-10,0 mg/dl, wskazuje na ukła­dowy stan zapalny. Możliwe przyczyny to reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń, inne choroby autoimmunologiczne, nowotwory, zawał serca, zapalenie trzustki lub zapalenie oskrzeli.
• Poziom białka CRP wynoszący 3,0 mg/dl uważany jest za czyn­nik wysokiego ryzyka w rozwoju choroby wieńcowej.
• Poziom wyż­szy niż 10 mg/dl jest krytyczny i może być wynikiem poważnych urazów, ostrych infekcji bakteryj­nych, infekcji wirusowych i innych zagrażających życiu schorzeń.

Do czego może prowadzić przewlekły stan zapalny?

Nowotwory

W mojej książce pt. „Rewolucja w le­czeniu raka” (wydawnictwo Vivante, 2017) opisuję ponad 30 różnych czynników ryzyka, wywołujących tę chorobę. 3 najważniejsze ich kate­gorie sprowadzić można do infekcji (patogenów), toksyn i czynników biologicznych.

Każdy z tych czyn­ników może zaburzyć równowagę organizmu, czyli homeostazę. Jednym z mechanizmów tych zaburzeń jest wytwarzanie stresu oksydacyjnego i w konsekwencji – stanu zapalnego, co uszkadza materiał genetyczny wewnątrz ko­mórek (RNA i DNA). Stan zapalny i stres oksydacyjny mogą uszkadzać też mitochondria, czyli wytwarza­jące energię piece komórkowe.

Gdy działanie mitochondriów zostaje upośledzone, nie mogą one już wydajnie produkować energii dla komórek. Adaptują się do znacznie mniej wydajnego trybu produkcji energii, zwanego glikoli­zą, w którym źródłem energii jest cukier.

Ta mało wydajna metoda nie pozwala narządom i układom organizmu funkcjonować popraw­nie i może prowadzić do dalszych uszkodzeń DNA, mniejszej podaży energii dla zdrowych komórek, a wreszcie – większej ilości pa­liwa dla komórek rakowych.

Choroba wieńcowa

Chociaż od dawna uważa się, że wysoki poziom cholesterolu jest przyczyną niedokrwiennej choroby serca i zawałów, to now­sze badania pokazują, że wino­wajcą może być stan zapalny.

W przełomowym badaniu, opu­blikowanym w New England Journal of Medicine, naukowcy przetestowali lek obniżający poziom lipidów (ka­nakinumab) na ok. 10 tys. pacjentów, którzy przebyli wcześniej zawał serca i mieli wysoki poziom białka CRP.

Jak stwierdzili badacze, lek silnie obniżał poziom CRP, prowa­dząc do „znacząco niższej często­ści występowania nawracających zdarzeń sercowo-naczyniowych niż placebo”, chociaż nie obniżał poziomu cholesterolu u pacjentów¹. Innymi słowy, obniżanie pozio­mu CRP prowadziło do rzad­szych ponownych zawałów serca. Obniż swój poziom CRP, a zmniejszysz ryzyko zawału i choroby wieńcowej.

Artretyzm

Ze stanem zapalnym powiązano kilka postaci artretyzmu, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), łuszczycowe za­palenie stawów i dna moczanowa.

Zdaniem reumatologa dr. Roberta Shmerlinga: „W często spotyka­nym typie zapalnego artretyzmu, jakim jest RZS, można wykryć różnorodne komórki odporno­ściowe w wyściółce i płynie stawowym. Komórki te przy­ciągają inne komórki układu immunologicznego i wspólnie prowadzą do pogrubienia wyściółki stawu, tworzenia nowych naczyń krwionośnych, a wreszcie – uszkodzenia stawu2”.

W RZS zazwyczaj pojawia się sztywność, obrzęk i ból w rę­kach, nadgarstkach i stopach, ale może ono dotknąć także serce, płuca i oczy. Łuszczyco­we zapalenie stawów, charak­teryzujące się łuskowatymi, uwypuklonymi obszarami zmian skórnych na kolanach, kost­kach, nadgarskach i palcach, rozwija się u ok. 30% osób z łuszczycą.

Dna moczanowa występuje wtedy, gdy nadmiar kwasu mo­czowego gromadzi się, tworząc kryształy – często w dużym palcu stopy, ale czasem w rękach, nad­garstkach lub kolanach. Kryształy wyzwalają odpowiedź zapalną, która jeśli nie będzie leczona, może przerodzić się w stan przewlekły. Podjęcie kroków w celu zmniej­szenia stanu zapalnego może po­prawić zdrowie stawów i zmniej­szyć objawy artretyczne.

Cukrzyca typu 2

Jak na ironię, stan zapalny może zarówno przyczyniać się do rozwoju cukrzycy typu 2, jak i ulegać nasileniu w wyniku tej choroby. Prowadzenie siedzącego trybu ży­cia, niezdrowe odżywianie się i nadmierna masa ciała – szczególnie wokół talii – to wszystko czynniki ryzyka w cukrzycy typu 2. A nadmiar tłuszczu, wiszący wokół okolicy brzusznej, pełen jest prozapalnych związków che­micznych, zwanych cytokinami, które mogą zmieniać efekty działania insuliny i powodować problemy z regula­cją poziomu cukru we krwi, włącznie z cukrzycą typu 2.

Otępienie

Od kilkudziesięciu lat naukowcy badają rolę, jaką odgry­wa stan zapalny w mózgu w spadku zdolności poznaw­czych i chorobie Alzheimera. Choć nie ma definitywnego powiązania między nimi, to jednak przewlekłe zapalenie może prowadzić do tworzenia się blaszek beta-amyloidu, które pojawiają się w mózgach pacjentów cierpiących na alzheimera. Blaszki te najprawdopodobniej nasilają stan zapalny tkanki nerwowej i powiązane są z podwyż­szonym ryzykiem pogorszenia zdolności poznawczych.

Niedawne badanie, opublikowane w International Journal of Molecular Sciences, potwierdziło, że przewlekłe zapa­lenie może wywoływać otępienie. Naukowcy stwierdzili: „regulowane ekologicznie czynniki ryzyka w chorobie Alzheimera, takie jak otyłość, urazowe uszkodzenia mó­zgu i układowy stan zapalny, mogą powodować otępienie poprzez ciągły napęd stanu zapalnego tkanki nerwowej”³.

Jak zahamować stany zapalne?

Teraz gdy wiemy już, jak niebezpieczne jest wystę­powanie w organizmie wszystkich nadmiernych sta­nów zapalnych, przyjrzyjmy się kilku naturalnym i skutecznym sposobom tłumienia tego ognia.

Zmiany odżywiania

Oczyszczenie diety jest najłatwiejszym i najbardziej oczywistym punktem wyjściowym. Zacznij od wy­eliminowania dodatków cukrów, syropu glukozowo­-fruktozowego, alkoholu i produktów przetworzonych (czyli niemal wszystkiego, co jest paczkowane). Według Erica Rimma profesora epidemiologii i żywie­nia z Harvard T.H. Chan School of Public Health: „biała mąka prowadzi wprost do stanu prozapalnego”⁴.

Skoncentruj się zamiast tego na bogatych w przeciwutleniacze owocach i warzywach, źródłach chudego białka, takich jak ryby i drób, orzechach, nasionach i niewielkiej ilości oliwy z oliwek. Korzyść mogą też przynieść prze­ciwzapalne przyprawy i zioła, takie jak imbir, cynamon i kurkuma. Większości naszych pacjentów w Ośrodku Nowej Medycyny zale­camy, by stosowali zmodyfikowaną dietę ketogeniczną (z minimalną ilością węglowodanów, umiarko­waną ilością białka i zdrowych tłuszczów oraz mnóstwem wa­rzyw), która zawiera wiele z tych produktów przeciwzapalnych.

Suplementy przeciwzapalne

Kolejną opcją naturalnego lecze­nia są suplementy. Oto 5 z tych, które polecam najbardziej.

• Witaminy na bazie żywności Bardzo niewiele osób spożywa 5-9 codziennych porcji bogatych w przeciwutleniacze owoców i warzyw, które niezbędne są dla optymalnego zdrowia i samopo­czucia. Otwiera się tu pole do dzia­łania dla multiwitamin. Pomagają one wypełniać luki żywieniowe, utrzymywać zapasy składników odżywczych i zapobiegać choro­bom – włącznie z przewlekłym stanem zapalnym i jego skutkami. Badania pokazują, że u osób z podwyższonym poziomem białka CRP regularne stosowanie multiwitaminy może go znaczą­co obniżyć, co oznacza, że tego typu suplementy mogą zwalczać stan zapalny. Co więcej, multi­witaminy są bezpieczne i nie­drogie, a przy tym mają niewiele niepożądanych skutków ubocz­nych (jeśli w ogóle je mają)⁵. Sugerowane dawkowanie: Stosuj według wskazówek na etykiecie.
• Kurkumina Ten związek otrzymywany z przy­prawy, kurkumy, stosowany jest od stuleci w medycynie ajur­wedyjskiej. Ma silne działanie przeciwutleniające i przeciwza­palne oraz jest – być może – jedną z najpotężniejszych naturalnych broni, jakimi dysponujemy w celu hamowania stanów zapalnych i związanych z nimi schorzeń. Niedawne badanie wykazało, że kurkumina pomaga w łago­dzeniu stresu oksydacyjnego oraz stanów zapalnych, zespołu metabolicznego, artretyzmu, lęku i wysokiego poziomu choleste­rolu we krwi. Może być również pomocna przy bolesności mięśni po treningu, pomagając szybciej wrócić do dobrego samopoczu­cia i zwiększając siłę mięśni. Niezależnie od tego, czy jesteś zdrowy, czy też masz przewlekłe problemy zdrowotne, kurkumina zawsze przyniesie Ci korzyść! Sugerowane dawkowanie: 500-2000 mg dziennie.

• Kwasy omega 3 Suplementy z olejem rybnym za­wierają kwasy eikozapentaeno­wy (EPA) i dokozaheksaenowy (DHA). Te silnie działające związki przynoszą wiele korzyści całemu organizmowi, od układu krążenia, mózgu i oczu aż po poprawę stanu skóry i zdrowia psychicznego⁶. Badacze od dawna wiążą regularną suplementację oleju rybnego ze zmniej­szeniem stanów zapalnych, a niedaw­ne badanie sugeruje, że EPA i DHA walczą z nim w odmienny sposób. Jak stwierdzono, DHA ma silniej­sze działanie przeciwzapalne, ale EPA skuteczniej równoważy białka pro- i przeciwzapalne w organizmie. Tak czy inaczej, kwasy omega-3 są doskonałym naturalnym sposobem leczenia przewlekłego zapalenia. Sugerowane dawkowanie: ze względu na szerokie korzyści, jakie daje suple­mentacja omega-3, każdy powinien przyjmować 2000 mg EPA/DHA dzien­nie, niezależnie od stanu zdrowia.
• Zielona herbataTen napar aż kipi od dobroczynnie działających związków roślinnych zwanych polifenolami. Najsil­niejszym z nich jest pochodna katechiny, galusan epigallokatechi­ny (EGCG), potężny przeciwutleniacz, znany jako doskonały wymiatacz wolnych rodników. Badania suge­rują również, że EGCG obniża po­ziom markerów stanu zapalnego. Niedawna metaanaliza pacjen­tów z cukrzycą typu 2 wykazała, że picie zielonej herbaty znaczą­co obniża poziom białka CRP⁷. Sugerowane dawkowanie: wy­pijaj kilka filiżanek zielonej her­baty lub bierz 400 mg ekstraktu z zielonej herbaty dziennie.

Co jeszcze pomaga na stany zapalne?

Oprócz zmian dietetycznych i celo­wanych suplementów żywnościo­wych, także terapie nieinwazyjne mogą czynić cuda w zmniejszaniu układowych stanów zapalnych.

• Biofeedback Jest „procesem, w którym elektroniczne monitorowanie funkcji ciała, odbywa­jących się zazwyczaj automatycznie, wykorzystywane jest do trenowania da­nej osoby, tak aby zyskała wolicjonalną kontrolę tej funkcji”. Jest to nieinwa­zyjna terapia, stosowana w szerokim spektrum problemów zdrowotnych, od nadciśnienia i migren po nietrzyma­nie moczu i przewlekły ból⁹. Szczególnie pomocna jest w łagodzeniu przewle­kłego stresu i lęku, które są ważnymi przyczynami stanów zapalnych.
  
  W Ośrodku Nowej Medycyny re­gularnie przepisujemy leczenie bio­feedbackiem w postaci terapii EVOX, która wykorzystuje „przeformułowanie percepcji” w celu zmniejszenia stresu i lęku. Gdy człowiek mówi, energia w jego głosie odpowiada temu, jaki jest jego stosunek do konkretnych tematów. EVOX zapisuje tę energię głosu, rzutuje ją na wykres wskaźnika percepcji i wybiera najlepsze sygna­tury częstotliwości dla zredukowania konkretnych stresorów pacjenta.
  
  Sygnatury te są następnie przeka­zywane do podkładki pod dłoń, która przewodzi je do pacjenta, podczas gdy ten słucha odprężającej muzyki i koncen­truje się na określonym temacie. Terapia EVOX jest niezwykłym narzędziem, które „tworzy nową mapę mózgu” i nie­bywale skutecznie zwalcza stres oraz lęk. Jest to tak silna terapia, że zaleca­my ją każdemu nowemu pacjentowi.

• Ruch Trudno zliczyć korzyści zdrowot­ne, płynące z aktywności fizycznej, a wśród nich znajduje się rów­nież działanie przeciwzapalne. Ćwiczenia zmniejszają ilość tłuszczu w ciele i regulują wagę, podczas gdy oty­łość zwiększa ryzyko przewlekłego stanu zapalnego i wynikających z niego chorób. Regularna gimnastyka chroni także przed schorzeniami związanymi ze stanem zapalnym, takimi jak choroba wieńcowa, cukrzyca, przewlekła obturacyjna choro­ba płuc (POChP), otępienie i depresja. Jedno z badań wykazało, że zaledwie 20 min umiarkowanych ćwiczeń wystar­czy, by zmniejszyć odpowiedź zapalną organizmu¹⁰.