Naturalne sposoby na poprawę wzroku

Jakie są najczęstsze choroby oczu?

Około 90% ludzi zapada w ciągu życia na choroby oczu – nawet jeśli jest to tylko pogorszenie widzenia związane z wiekiem. Na całym świecie ok. 2 mln ludzi cierpi na różne stopnie utraty wzroku¹.

Według Światowej Organizacji Zdrowia główną przyczyną upośledzenia wzroku jest zaćma. W Polsce według danych GUSu na zaćmę choruje ok. 800 tys. osób.

Naukowcy znaleźli wspólny mechanizm sprawczy chorób oczu – jest to stres oksydacyjny

Jaskra obok zaćmy i zwyrodnienia plamki żółtej (AMD) jest jedną z najczęstszych przyczyn ślepoty. Choroba ta dotyczy ok. 400 tys. Polaków, z czego 20% doznaje nieodwracalnej utraty wzroku. W naszym kraju aż ok. 2 mln ludzi choruje na zwyrodnienie plamki żółtej (AMD), a 130 tys. stanowią pacjenci z groźniejszą, wysiękową postacią choroby.

Według medycyny konwencjonalnej zwyrodnieniowe choroby oczu są nieuleczalne. Okuliści w leczeniu osiągają w pewnym momencie punkt, w którym nie mogą już pomóc pacjentom, próbując już tylko ustabilizować stan choroby. Wiele metod służy jedynie zwalczaniu objawów, bez szukania przyczyny dolegliwości.

Przy zwyrodnieniu wysiękowym na przykład wstrzykiwane są do oka leki, najczęściej jednak bez powodzenia. Jaskrę leczy się preparatami kroplowymi, bez rewelacyjnych efektów, za to z licznymi skutkami ubocznymi. Większego problemu nie stanowi dzisiaj tylko zaćma, ponieważ interwencja chirurgiczna w przypadku tej choroby jest rutynową procedurą. Nie bierze się jednak pod uwagę metabolicznego podłoża tej choroby².

Istnieje duże zainteresowanie badawcze rolą przeciwutleniaczy w diecie i potencjalnymi korzyściami terapeutycznymi suplementów witamin i minerałów przeciwutleniających

Wady wzroku - winny stres oksydacyjny

Medycyna naturalna szuka przyczyny choroby, by ją wyeliminować, wdrażając metody, które pobudzają organizm do samoleczenia. Etiologia najczęstszych i najbardziej opornych na leczenie chorób oczu, na które na całym świecie wzrasta zapadalność – zaćmę, AMD, jaskra i retinopatię cukrzycową – jest złożona i wieloczynnikowa.

Jednak naukowcy znaleźli wspólny mechanizm sprawczy – jest to stres oksydacyjny. Oko jest na niego szczególnie podatne ze względu na wysokie zużycie tlenu, duże stężenie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych oraz skumulowaną ekspozycję na światło widzialne o wysokiej energii.

Ta kombinacja czynników prowadzi do powstania reaktywnych form tlenu, które mogą wywołać uszkodzenie oksydacyjne tkanek oka. W związku z tym istnieje duże zainteresowanie badawcze rolą przeciwutleniaczy w diecie i potencjalnymi korzyściami terapeutycznymi suplementów witamin i minerałów przeciwutleniających.

Jest to nieskomplikowana i skuteczna strategia zapobiegania, a także spowolniania postępów chorób oczu³.

Suplementy na AMD

Nagle widzisz ciemną plamę w polu widzenia lub litery rozmazują się podczas czytania. Te objawy wskazują na związane z wiekiem zwyrodnienie plamki żółtej. Jest to przewlekła choroba siatkówki, która zwykle występuje od 50. r.ż.

W wyniku tej choroby dochodzi do uszkodzenia siatkówki, a w szczególności jej centralnej części – plamki żółtej, co prowadzi do pogorszenia wzroku a niejednokrotnie do całkowitej utraty widzenia centralnego⁴.

W badaniu Age-Related Eye Disease Study (AREDS), przeprowadzonym w wielu ośrodkach w USA, randomizowano 3 640 osób z AMD do przyjmowania preparatów uzupełniających zawierających kombinację witaminy C, E, beta-karotenu, cynku i miedzi lub placebo każdego dnia.

Ryzyko wystąpienia zaćmy można zmniejszyć poprzez dietę zawierającą optymalny poziom witamin C i E, luteiny i zeaksantyny

Głównym wnioskiem z badań było to, że codzienna, długotrwała suplementacja witaminą C (500 mg), witaminą E (400 j.m.), beta-karotenem (15 mg), cynkiem (80 mg tlenku cynku) i miedzią (2 mg tlenku miedzi) zmniejszyła ryzyko progresji do zaawansowanego stadium AMD z 28% (obserwowane z placebo) do 20% po 5 latach u osób z co najmniej średnim stopniem AMD. Oznacza to, że dla tych pacjentów na każde 1 tys. przyjmujących suplement u 80 osób choroba by nie postępowała.

Kiedy do tej formuły dodano luteinę, zeaksantynę i kwasy tłuszczowe omega-3, ryzyko progresji do zaawansowanego stadium AMD jeszcze bardziej się zmniejszyło⁵.

Spowolnić zaćmę multiwitaminą

Zaćmę definiuje się jako widoczne zmętnienie w przejrzystej soczewce oka. Wiek jest najważniejszym czynnikiem ryzyka tej choroby. Wraz ze starzeniem się soczewki zachodzą zmiany w strukturze jej białek, co prowadzi do utraty wzroku⁶. Uważa się, że w tym procesie kluczowe są reakcje oksydacyjne w obrębie soczewki.

Wyniki badań sugerują, że ryzyko wystąpienia zaćmy można zmniejszyć poprzez dietę zawierającą optymalny poziom witamin C i E, luteiny i zeaksantyny oraz codzienne stosowanie suplementów multiwitaminowych⁷.

Jednak w badaniach, w których porównywano suplementy witamin antyoksydacyjnych (beta-karoten, witaminy C i E) z nieaktywnym placebo lub brakiem suplementu, nie stwierdzono żadnego wpływu na występowanie lub progresję zaćmy⁸. Ryzyko rozwoju zaćmy zmniejsza 10-letnie stosowanie suplementów multiwitaminowych⁹ .

Witaminy B na jaskrę

Jaskra rozwija się powoli, często bezobjawowo, a wykrywa się ją najczęściej podczas badań kontrolnych u okulisty. Zapowiadać ją mogą takie objawy jak światłowstręt, łzawienie oczu, widzenie tęczowych kół lub mroczków przy spoglądaniu na źródło światła.

Jaskra należy do chorób, powodujących zanik nerwów wzrokowych, prowadzących do utraty wzroku. Głównym czynnikiem jest wzrost ciśnienia wewnątrz gałki ocznej.

Leczenie polega na jego zmniejszaniu poprzez stosowanie kropli do oczu lub doustnych. Jaskrę można też leczyć laserowo lub operacyjnie z krótkotrwałym i ryzykownym zazwyczaj efektem².

Naukowcy przyjrzeli się związkowi witamin z grupy B i jaskry. Dziewiętnaście badań wykazało związek poziomu witaminy B we krwi z tą chorobą oczu, najbardziej pomocne okazały się witamina B9 i B12¹⁰.

W innych badaniach nie zauważono istotnych różnic w poziomie witaminy B6 w osoczu lub poziomie B9 lub B12 w surowicy pacjentów z jaskrą w porównaniu z grupą kontrolną¹¹. Jednak niższy poziom witamin B9 i B12 jest silnie powiązane z wyższym stężeniem homocysteiny, która indukuje apoptozę w komórkach zwojowych siatkówki¹².

Są dowody na to, że u pacjentów z jaskrą obserwuje się niższy poziom witaminy C w surowicy krwi¹³, ale inne badania nie odnotowały zmian na lepsze, gdy uczestnicy eksperymentów byli nią suplementowani¹⁴. Dwa badania wskazują, że przed jaskrą chroni kapusta liściasta¹⁵.

Zdaniem prof. Johna Boela, twórcy metody leczenia chorób oczu akupunkturą, dietetycznym powodem jaskry może być duże spożycie białka mleka krowiego oraz glutenu – powoduje to nieodpowiednią konsystencję krwi, która prowadzi do zakłóconego metabolizmu oka a dietą pomocną przy tym schorzeniu jest dieta śródziemnomorska².

12 kluczowych dla zdrowia oczu witamin, pierwiastków i kwasów tłuszczowych

Oczy to złożone narządy, które do prawidłowego funkcjonowania potrzebują wielu witamin i składników odżywczych. Oto najważniejsze z nich.

1. Witamina A chroni przed chorobami oczu

Odgrywa kluczową rolę w widzeniu, chroniąc przed zanieczyszczeniami rogówkę – zewnętrzną osłoną oka. Ponadto witamina A wpływa na pracę siatkówki i jest również składnikiem rodopsyny – białka wchodzącego w skład oczu, które pozwala widzieć w ciemnościach¹.

Niedobór witaminy A może prowadzić do kseroftalminy – postępującej choroby oczu rozpoczynającej się ślepotą nocną. Jeśli niedobór witaminy A się utrzymuje, kanaliki łzowe i oczy mogą zacząć wysychać, prowadząc do utraty wzroku².

Witamina A to naturalna ochrona przed poważnymi chorobami oczu. Badania wskazują, że dieta bogata w produkty zawierające witaminę A oraz suplementacja chronią przed ryzkiem zaćmy i związanego z wiekem zwyrodnienia plamki żółte (AMD)³.

Źródła witaminy A w diecie

Najwyższe stężenia witaminy A znajduje się w olejach z wątroby ryb, na przykład dorsza lub rekina (tran). Inne jej źródła to mleko i jajka, które zawierają również pewną ilość prowitaminy A.

Większość prowitaminy A pozyskujemy z zielonych warzyw liściastych, warzyw pomarańczowych i żółtych, przetworów pomidorowych, owoców i olejów roślinnych. Szczególnie dużo witaminy A zawierają: marchew, brokuły, kantalupa i kabaczek, bataty, papryka, dynia¹.

2. Witamina E chroni wzrok

Formą witaminy E, która znajduje się we krwi i tkankach jest α-tokoferol. Jego właściwości oksydacyjne chronią tłuszcze, które wchodzą w skład błon komórkowych oka i są podatne na zniszczenie poprzez utlenianie przez wolne rodniki. α-Tokoferol atakuje je, aby zapobiec reakcji łańcuchowej utleniania lipidów⁴. Biorąc pod uwagę fakt, że siatkówka oka składa się głównie z kwasów tłuszczowych, witamina E skutecznie chroni wzrok⁵.

Trwające 7 lat badanie z udziałem 3 640 osób z chorobami oczu, wykazało że codzienne przyjmowanie 400 j.m. witaminy E w suplemencie, zawierającym też witaminę C, cynk i beta-karoten, zmniejszyło ryzyko pogłębiania się schorzeń o 25%. Najlepsze efekty osiągnięto przy AMD⁶.

Ponadto inne badania sugerują, że dieta, która dostarcza witaminę E, zapobiega zaćmie związanej z wiekiem⁷. Wykazano też, że poprawia agregację płytek krwi i rozszerzenie naczyń, co może pomagać w zapobieganiu jaskrze⁸.

Witamina E - źródła 

Jeśli chcemy zminimalizować ryzyko zaćmy i innych chorób oczu oraz osłabienia wzroku, nie żałujmy sobie orzechów (włoskich, laskowych, migdałów), nasion (pestki dyni), oleju słonecznikowego, łososia, awokado, zielonych warzyw liściastych (szpinak), jabłek, pomidorów, papryki czerwonej i zielonej.

3. Witamina C działa antyoksydacyjnie

Jest niezbędna do wytwarzania kolagenu – białka, które zapewnia oku strukturę, szczególnie w rogówce i twardówce^9,10. Wyniki kilku badań sugerują, że witamina C zmniejsza ryzyko rozwoju zaćmy¹¹. Obniża je aż o 75%, kiedy dzienne spożycie przekracza 490 mg¹². Regularna suplementacja może uchronić przed zaćmą w 45%¹³.

Oczy wymagają szczególnej ochrony antyoksydacyjnej, ponieważ mają wysoki wskaźnik metabolizmu i są szczególnie narażone na zanieczyszczenia, m.in. dym papierosowy, przed którym witamina C chroni¹⁴. Poza tym w oku współdziała i aktywuje inne przeciwutleniacze, takie jak witaminę E¹⁵.

Źródła witaminy C

Szczególnie duże ilości witaminy C zawierają owoce cytrusowe i tropikalne, papryka, brokuły i jarmuż. Bogate w nią są również truskawki, kiwi, czerwona i zielona papryka¹⁶.

4. Witaminy B6, B9 (kwas foliowy) i B12 zmniejszają ryzyko AMD

Dla wzroku znaczenie mają w szczególności witaminy B6, B9 i B12. Ich kombinacja obniża poziom homocysteiny – białka w organizmie, które związane jest ze stanem zapalnym i zwiększonym ryzykiem rozwoju AMD oraz jaskry¹⁷.

Badanie kliniczne u kobiet wykazało 34% zmniejszone ryzyko rozwoju AMD podczas przyjmowania 1 000 mcg witaminy B12 wraz z witaminami B6 i B9¹⁸.

Źródła witamin z grupy B w diecie

• Witamina B6: ryby, drób, jaja, soja, orzechy, banany, ziarno pszenicy, płatki owsiane, kasza gryczana, groch, fasola, chleb biały, pieczywo razowe, kiełki, kapusta, brązowy ryż, kukurydza, kabaczek, banany, zielone warzywa, figi, soja, tempeh.
• Kwas foliowy (witamina B9): zielone warzywa liściaste, sezam, kiełki pszenicy, drożdże piwne, soczewica, orzechy, nasiona, produkty mleczne, pełne ziarna, daktyle, łosoś, tuńczyk, warzywa strączkowe i korzeniowe.
• Witamina B12: drożdże piwne, śledzie, makrela, owoce morza, sardynki, wodorosty morskie, kiszonki, groch, produkty sojowe, chmiel, mleczne produkty fermentowane¹⁹.

5. Ryboflawina (witamina B2)  zmniejsza stres oksydacyjny w oczach

Jako przeciwutleniacz zmniejsza stres oksydacyjny w oczach²⁰. W szczególności naukowcy badają potencjał ryboflawiny w zapobieganiu zaćmie, ponieważ przedłużający się jej niedobór może prowadzić do tej choroby. Wiele osób z zaćmą ma w organizmie niski poziom tego przeciwutleniacza²¹.

Jedno z badań wykazało 31-51% zmniejszenie ryzyka rozwoju zaćmy, gdy diety uczestników zawierały 1,6-2,2 mg ryboflawiny dziennie²².

Ryboflawinę znajdziemy w takich produktach żywnościowych jak:

• pełne ziarna zbóż,
• warzywa strączkowe,
• żółtko jaj,
• ser,
• ryby, drób,
• szpinak, szparagi, brukselka, awokado,
• wodorosty morskie,
• grzyby,
• melasa,
• szałwia, owoc dzikiej róży, skrzyp, świetlik, nasiona kopru,
• pieprz cayenne²³.

6. Niacyna (witamina B3) a jaskra

Ostatnio badania sugerują, że może odgrywać rolę w zapobieganiu jaskrze, schorzeniu, w którym nerw wzrokowy oka ulega uszkodzeniu²⁴. Badanie obserwacyjne dotyczące diety Koreańczyków i ryzyka wystąpienia jaskry wykazało związek między niskim spożyciem niacyny a tą chorobą²⁵.

Ponadto badanie na zwierzętach jest dowodem, że wysokie dawki suplementów niacyny skutecznie zapobiegały jaskrze²⁶. Suplementy niacyny należy stosować ostrożnie. Przyjmowana w dużych ilościach, czyli 1,55 g dziennie, może powodować niewyraźne widzenie, uszkodzenie plamki żółtej i zapalenie rogówki²⁷.

Niacyna w diecie:

• mięso cielęce,
• makrela,
• drożdże,
• chleb pełnoziarnisty, ziarna pszenicy,
• szpinak, kapusta, groszek, marchew,
• jabłka, pomarańcze²⁸.

7. Luteina i zeaksantyna a zwyrodnienie plamki żółtej

Spośród 20-30 karotenoidów znajdujących się w ludzkiej krwi i tkankach, tylko luteina i zeaksantyna znajdują się w soczewce i siatkówce²⁹. Są skoncentrowane w plamce żółtej oraz centralnym obszarze siatkówki. Ograniczają uszkodzenia oksydacyjne siatkówki poprzez pochłanianie niebieskiego światła i wygaszanie reaktywnych form tlenu³⁰.

Już 6 mg dziennie wiąże się ze zmniejszonym ryzykiem AMD³¹. Kilka badań sugeruje, że te związki roślinne mogą zapobiegać zaćmie lub spowalniać postęp AMD³².

Randomizowane badanie wykazało potencjalne korzyści luteiny dla osób z zaćmą. W ciągu dwóch lat osoby przyjmujące suplementy zawierające 15 mg luteiny trzy razy w tygodniu doświadczyły poprawy widzenia³³. W badaniach bez skutków niepożądanych stosowano do 20 mg luteiny dziennie przez 6 miesięcy³¹.

Źródła luteiny  i zeaksantyny

Już 6 mg luteiny i zeaksantyny może przynieść korzyści, a dieta bogata w owoce i warzywa naturalnie zapewnia taką ilość.

Przegląd 31 badań sugeruje, że diety bogate w tłuste ryby – takie jak dieta śródziemnomorska – mogą chronić przed retinopatią cukrzycową oraz jaskrą

Związki te znajdziemy w:

• gotowanym i surowym szpinaku, jarmużu,
• groszku zielonym, kukurydzy
• brukselce,
• kapuście włoskiej, sałacie rzymskiej³⁴.

 

8. Kwasy tłuszczowe omega-3 zapobiegają retinopatii cukrzycowej

To rodzaj tłuszczów wielonienasyconych, które wchodzą w skład błon komórkowych siatkówki oka i wpływają ich na mechanizmy sygnalizacyjne zaangażowane w fototransdukcję³⁵. Oprócz pomagania w tworzeniu komórek oka i funkcjonowaniu siatkówki, tłuszcze omega-3 mają właściwości przeciwzapalne, które odgrywają ważną rolę w zapobieganiu retinopatii cukrzycowej (DR).

Przegląd 31 badań sugeruje, że diety bogate w tłuste ryby – takie jak dieta śródziemnomorska – mogą chronić przed retinopatią cukrzycową³⁶. Omega-3 przynoszą też korzyści osobom z chorobą suchego oka, pomagając im wytwarzać więcej łez, by mogli wyraźnie widzieć³⁷.

Kwasy tłuszczowe omega-3 – DHA i EPA – mają szereg właściwości neuroprotekcyjnych siatkówki. Obejmuje to modulację procesów metabolicznych wpływających na stres oksydacyjny, stan zapalny i unaczynienie³⁸.

Sugeruje się, że miażdżyca naczyń krwionośnych zaopatrujących siatkówkę przyczynia się do ryzyka AMD, podobnie jak mechanizm związany z chorobą wieńcową, co oznacza, że osoby chore na serce i te ze zwyrodnieniem plamki żółtej powinny dbać obecność omega-3 w swojej diecie³⁹.

Dotyczy to również zespołu suchego oka. W badaniu z udziałem pacjentów cierpiących na tę chorobę okazało się, że przyjmowanie dziennie omega-3 w proporcjach 450 mg EPA (kwas eikozapentaenowy) i 300 mg DHA (kwas dokozaheksaenowy) oraz 1 tys. mg oleju z nasion lnu dziennie, doprowadziło do zmniejszenia objawów po 90 dniach w porównaniu z grupą placebo⁴⁰.

Inne badania wykazały subiektywną poprawę w zespole suchego oka przy suplementacji kwasów omega-3, nawet jeśli obiektywne wyniki się nie zmieniały⁴¹.

Omega-3 w diecie

• zielonych roślinach liściastych,
• awokado,
• orzechach włoskich, nasionach chia,
• oleju rzepakowym, nasionach i oleju z lnu, oliwie z oliwek,
• tłustych rybach morskich (makrela, śledź, łosoś), krewetkach,
• tranie,
• dziczyźnie, mięsie z hodowli ekologicznych oliwek⁴².

9. Tiamina (witamina B1) chroni przed zaćmą

Badanie przeprowadzone na 2 900 osobach w Australii sugeruje, że dieta bogata w tiaminę zmniejsza ryzyko rozwoju zaćmy o 40%. Razem z witaminą A, niacyną i ryboflawiną może też chronić przed zaćmą⁴³. Co więcej, tiamina została zaproponowana jako potencjalna metoda leczenia wczesnych stadiów retinopatii cukrzycowej.

Badanie kliniczne wykazało, że 100 mg tiaminy przyjmowane trzy razy dziennie zmniejszało ilość albuminy w moczu pacjentów z cukrzycą typu 2⁴⁴.

Tiamina - źródła

• niełuskane ziarno pszenicy, kiełki zbożowe, płatki owsiane,
• słonecznik, orzechy,
• drożdże,
• groch, fasola,
• jaja,
• pieczywo pełnoziarniste,
• ryby,
• ziemniaki⁴⁵.

10. β-karoten - łagodzi objawy AMD

To główne źródło prowitaminy A. Naukowcy są zdania, że odgrywa on kluczową rolę z zapobieganiu i łagodzeniu objawów chorób oczu związanych z wiekiem⁴⁶.

Dzienna suplementacja 17 mg β-karotenu wraz z witaminami i C i E, cynkiem i miedzią zmniejszała ryzyko rozwoju zaawansowanego AMD⁴⁷. 3-6 mg na dobę β-karotenu ze źródeł pokarmowych jest wystarczające, żeby zapobiegać zwyrodnieniowym chorobom oczu⁴⁸.

Pokarmy bogate w β-karoten to:

• morele, dynia,
• brokuły, marchew, jarmuż, sałata rzymska, szpinak, bataty⁴⁹.

11. Cynk dla zdrowej siatkówki

Cynk jest ważny dla zdrowia siatkówki, ponieważ jest potrzebny do optymalnego metabolizmu oka. Cynk odgrywa również ważną rolę w strukturze białek i błon komórkowych oczu a także wpływa na przekazywanie impulsów nerwowych⁵⁰.

Cynk w diecie:

• ostrygi, małże, sardynki w puszce,
• wątroba cielęca, wątroba wieprzowa,
• pestki dyni,   
• tłusty ser ementaler,
• wołowina,
• nasiona fasoli, zielony groszek,
• kasza gryczana,
• migdały,
• płatki owsiane, chleb żytni razowy,
• gorzka czekolada, kakao⁵¹.

12. Selen w leczeniu zespołu niedokrwiennego oka

Selen został przebadany w kontekście leczenia zespołu niedokrwiennego oka – jest to przewlekła choroba polegająca na niedokrwieniu przedniego i/lub tylnego odcinka oka i jest spowodowana najczęściej zwężeniem tętnicy szyjnej jako objawu miażdżycy. Śmiertelność u pacjentów z tą chorobą wynosi do 40% w ciągu 5 lat od zachorowania⁵².

Suplementacja selenem hamuje wzrost peroksydacji lipidów związany z niedokrwieniem, co wiąże się z tym, że choroba się nie rozwija. Dobre efekty osiąga się suplementacją selenu w połączeniu z melatoniną⁵³.

Żródła selenu: 

• orzechy brazylijskie,
• tuńczyk, owoce morza i ryby (szczególnie śledzie),
• nasiona słonecznika, kiełki pszenicy
• wątroba, serce, nerki wieprzowe, wołowe i cielęce,
• drób, jaja,
• drożdże,
• brązowy ryż,
• pieczywo razowe,
• soczewica⁵¹.