Usprawnia pracę mózgu i wzmacnia zęby. Oto zdrowotne właściwości czekolady

Wielki przyrodnik Karol Lin­neusz nadał drzewu kaka­owca nazwę systematyczną Theobroma cacao. Pierwsza część tej nazwy oznacza po grecku pokarm bogów, jako że Majowie na jego bazie przygotowywali napój wykorzysty­wany w rytuałach religijnych. Zwany xococalit (szokokalit), napój ten dał początek słowu czekolada.

Jakie substancje znajdują się w czekoladzie?

Dzisiaj słodycze, wytwarzane na bazie nasion kakaowca, nie są już dostępne tylko dla wybranych – czekolada to jeden z najpopularniejszych deserów, ale też środek pielęgnujący skórę. Jeśli weź­miemy ją pod mikroskop, znajdziemy ponad 300 substancji chemicznych oddziałujących zarówno na umysł, jak i na cały organizm. Wśród nich warto wymienić:

• fenyloetyloaminę, alkaloid, który naturalnie wydziela się w mózgu przy zakochaniu. To jedna z endorfin, która pełni funkcję neuroprzekaźnika i sty­muluje wydzielanie hormonów działających stymulująco na nasz organizm, odpowiada także za uczucie optymizmu i przyjemności oraz zwiększa poziom dopaminy (hormonu nagrody),
• kofeinę, która przyjmowana w bezpiecznych dawkach, zwiększa wydzielanie serotoniny (niedobór tego hormonu jest jedną z przy­czyn depresji), pobudza ośrodkowy układ nerwowy i przepływ krwi do mózgu, a także zmniejsza uczucie zmęczenia, poprawia samopoczu­cie, wspomaga oddychanie i pracę układu sercowo-naczyniowego,

• teobrominę, czyli alkaloid, który jest naturalnym lekiem na kaszel, rozszerzającym naczynia krwiono­śne i wykorzystywanym w terapii nadciśnienia. Teobromina zwięk­sza wytrzymałość szkliwa zębów, podnosi tętno i działa pobudzająco, zwiększa też poziom dobrego cho­lesterolu HDL,
• anandamid, czyli jeden z endokan­nabinoidów, substancję wydzielaną przez mózg, która swoimi wła­ściwościami przypomina THC, czyli substancję psychotropową otrzymywaną z marihuany. Wziął on swoją nazwę od słowa ozna­czającego w sanskrycie błogość, radość i szczęście i taki nastrój właśnie wywołuje jego wydzielanie lub spożywanie. Anandamid to także neuroprzekaźnik i hormon poprawiający pracę układu nerwo­wego, działający przeciwlękowo i antydepresyjnie,
• teofilinę, alkaloid o właściwościach rozszerzających drogi oddechowe, naczynia krwionośne i drogi żół­ciowe, działający też moczopędnie. Przyjmowana jako lek teofilina łagodzi objawy astmy i przewle­kłego zapalenia oskrzeli¹.

Skoro więc nasiona kakaowca są pełne aktywnych związków chemicz­nych, pozostawało jedynie kwestią czasu, kiedy naukowcy zainteresują się czekoladą. Oto, co udało im się ustalić.

Czekolada usprawnia pracę mózgu

Kilka badań dało obiecujące wyniki w kwestii wpływu flawanoli z kakao na pracę mózgu:

• w jednym z nich pamięć i czas reakcji u młodych i dorosłych osób, które spożyły gorzką czekoladę, była lepsza niż u ochotników jedzą­cych białą czekoladę; parametry zbadano 2 godziny po zjedzeniu słodyczy,
• w innym badaniu udział wzięli ochotnicy w wieku 50–69 lat, którzy mieli przez 3 miesiące przyjmować suplement z kakao o wysokiej zawartości flawanoli; osiągnęli oni lepsze wyniki w testach pamięci niż uczestnicy badania, którzy przyjmowali suplementy z niską zawartością flawanoli⁸.

Również w przypadku rozwoju choroby Alzheimera najważniejszy skład­nik czekolady może przynieść pewne korzyści. Naukowcy podejrzewają, że zawarte w niej flawanole mogą zapobiegać uszkodzeniu połączeń między neuronami poprzez zakłócanie procesu powstawania szkodli­wych blaszek beta-amyloidowych.

W celu sprawdzenia tej tezy wykorzystali oni 3 odmiany kakao:

• naturalne, czyli proszek ze zmielonych ziaren o kwaskowym smaku,
• lavado, czyli minimalnie przetworzone nasiona kakaowca o wysokiej zawartości polifenoli,
• holenderskie, czyli kakao alkalizowane w celu zmniejszenia jego kwasowości.

Następnie podawano wyciągi z tych odmian laboratoryjnym myszom, u których wywołano powstawanie blaszek amyloidowych. Okazało się, że każdy ekstrakt z kakao był skuteczny jako środek zapobiegający kształtowaniu się beta-amyloidu, przy czym lavado osiągnęło najlepsze wyniki. Zdaniem autorów badania ekstrakt z kakao zdaje się obiecującą terapią wspomagającą lub zapobiegawczą w chorobie Alzheimera⁹.

Za mało dowodów? Zawarte w czekoladzie flawanole z kakao zostały przebadane pod kątem ich wpływu na funkcje układu nerwowego i na zachowanie uczestników. Ekspertom zależało na sprawdzeniu, czy czekolada poprawi funkcje poznawcze, zatem zaprosili do badania 968 ochotników w wieku 23–98 lat ze społeczności Maine-Syracuse, którzy uczestniczyli w tzw. badaniu podłużnym (to rodzaj badania, który po­zwala na obserwowanie tych samych osób wielokrotnie, na przestrzeni lat). Częstsze spożywanie czekolady było faktycznie związane z lepszy­mi wynikami pamięci wzrokowo-przestrzennej i organizacji, pamięci roboczej i rozumowania abstrakcyjnego, a obserwacje te były istotne dla wyników eksperymentu. Naukowcy nie są jednak pewni, w jaki sposób flawanole z czekolady wpływają na pracę układu nerwowego, zaznacza­ją więc, że konieczne będą dalsze badania¹⁰.

Czekolada wzmacnia zęby

Jesz czekoladę i chronisz zęby – brzmi jak marzenie, ale to prawda. Jednak jak zawsze, ta sensacja zdrowotna nie jest wolna od haczyków.

Większość badań nad czekoladą dotyczy jej gorzkiej odmiany i tak jest i tym razem. Co więcej, na tapet wzięto 3 jej warianty: 70, 85 i 100%. Jak zbadano wpływ czeko­lady na stopień mineralizacji zębów? Nie zaproszono do badania ochotników, tylko wykorzystano pozyskane od nich zęby, które trzeba było usunąć ze względów orto­dontycznych (np. dodatkowe uzębienie).

Badany materiał był całkowicie zdrowy i wolny od próchnicy. Następnie przygotowano próbki i podzielono je na cztery grupy: 3 badane, zależne od stężenia kakao w czekoladzie i grupę kontrolną.

Każda próbka została poddana czterem cyklom 60-sekundowego zanurzenia w wymienionych stęże­niach czekolady, a następnie 30-minutowemu zanurzeniu w sztucznej ślinie. Próbki kontrolne zanurzono jedynie w tej ostatniej substancji. We wnioski trudno uwierzyć: każde stężenie gorzkiej czekolady poprawiło mineralizację szkliwa i zębiny, a efekt był zależny od dawki kakao¹².

Czekolada chroni skórę przed promieniowaniem UV...

... ale narazie głównie na papierze. Co prawda prze­prowadzone małe badanie z udziałem 30 ochotników wykazało, że spożywanie 20 g gorzkiej czekolady przez 12 tygodni wydłuża czas bezpiecznej ekspozycji na słońce nawet dwukrotnie, jednak produkt użyty w ekspe­rymencie został przygotowany tak, że zawierał wyższe dawki flawanoli niż ogólnodostępna gorzka czekolada. Ta nie wpłynęła znacząco na wyniki badań. Pozostaje mieć nadzieję, że tego typu wzbogacone produkty trafią pewnego dnia na półki – jeśli nie sklepowe, to cho­ciaż apteczne¹¹.

Czekolada chroni przed nowotworami

Gorzka czekolada przyciąga uwagę naukowców również ze względu na swoje niesamowite właściwości antyoksy­dacyjne i przez to przeciwnowotworowe. Udowodniono, że spożywanie jej zmniejsza wpływ reaktywnych form tlenu na zdrowie komórek: czekolada zwiększa aktywność mitochondriów oraz podnosi poziom glutationu, silnego endogennego antyoksydantu. Co więcej, te antyoksyda­cyjne właściwości gorzkiej czekolady chronią komórki przed przedwczesnym starzeniem oraz przemianą w komórki nowotworowe⁵.

Czekolada łagodzi objawy andropauzy

Testosteron odgrywa kluczową rolę w rozwoju jąder i utrzymaniu spermatogenezy, czyli procesu produkcji plemników. Po przekroczeniu 30. roku życia wydzielanie testosteronu przez znajdujące się w męskich gonadach komórki Leydiga obniża się o 1% każdego roku.

Tymczasem roślinne związki, flawonoidy i izoflawony, korzystnie wpływają na wytwarzanie tego sterydu, poprawiając spermatogenezę i zmniejszając ryzyko rozwoju schorzeń wieku podeszłego, powiązanych z niskim poziomem testosteronu.

W tej roli dobrze sprawdza się obecna w nasionach kakaowca kwercetyna, co potwierdzono w pewnym eksperymencie na myszach – u osobników męskich, które poddano działaniu uszkadzającego wiele narządów, w tym jądra, bisfenolu A, zaobserwowano obniżenie syntezy m.in. testosteronu.

Kwercetyna, którą podano tylko chroniła jądra przed toksycznym wpływem bisfenolu A, ale także przyczy­niła się do wzrostu poziomu tego hormonu. Inne badania wykazały, że kwercetyna zwiększa ekspresję różnych genów i aktywność neuroprzekaźników, powiązanych z regulacją poziomu hormonów, w tym testosteronu³.