Po tych objawach rozpoznasz, że Twoja wątroba mówi dość. I co wtedy?

Ten większy niż ludzki mózg organ ważący ok. 1,5 kg. W dowol­nym momencie mieści się w nim do 13% naszej krwi. Jest to też jedyny narząd, który może odrosnąć do pełnej wielkości, nawet jeśli usu­nie się 75% jego pierwotnej masy. Co się zaś tyczy funkcji biologicznych, to niewiele jest takich, w których wątroba nie bierze udziału. Stanowi ona zasadni­czy układ oczyszczania i filtracji w orga­nizmie. Nieustannie przetwarza składniki odżywcze wchłonięte w jelitach, odfiltro­wując toksyny, bakterie i szkodliwe związ­ki chemiczne, a następnie przekształca­jąc je w niegroźne produkty odpadowe.

Za co odpowiada wątroba?

Wątroba oczyszcza krew i reguluje rów­nowagę białek, tłuszczów i cukru w krwio­biegu. Łagodzi skutki działania leków. Metabolizuje także tłuszcze, węglowoda­ny i białka, jak również produkuje żółć, która wchłania witaminy, usuwa odpa­dy i powoduje dalszy rozkład tłuszczów, zamieniając je w kwasy tłuszczowe. Nad­miar żółci magazynowany jest w pęche­rzyku żółciowym do czasu, gdy stanie się potrzebny. Na sygnał wysyłany przez układ nerwowy wątroba uwalnia żółć do jelita cienkiego, które wykorzystuje ją do dal­szego rozkładu i wchłaniania tłuszczów.

Komórki wątroby i komórki nerwowe ośrodkowego układu nerwowego produ­kują glutation, będący ważnym przeciwu­tleniaczem, który rozkłada wolne rodniki, metabolizuje toksyny i wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego. Wątroba zamienia nadmiar glukozy w gliko­gen (zasadniczą postać, w jakiej magazyno­wane są węglowodany), w miarę potrzeby zamieniając go z powrotem w glukozę jako źródło energii. Wątroba przekształca również amoniak w mocznik, który może być wyda­lany drogami moczowymi. No i, oczywi­ście, wątroba usuwa z krwiobiegu alkohol.

Jej zdolność wykrywania patogenów dostają­cych się do organizmu poprzez jelita oraz fakt, iż zawiera ona więcej komórek fagocytarnych niż którykolwiek inny narząd (fagocyty poże­rają i rozkładają szkodliwe materiały) loku­je ten organ bezpośrednio na pierwszej linii układu odpornościowego. Wątroba wytwarza też do 90% białek odpornościowych, krążą­cych w każdej chwili po całym organizmie.

Oznaki słabego funkcjonowania wątroby

Po czym można poznać, że wątroba nie funkcjo­nuje prawidłowo? Zwracaj uwagę na te oznaki:

• żółtawe oczy i skóra (żółtaczka),
• ciemna bar­wa moczu,
• blade stolce,
• wzdęcia i gazy,
• zaparcia,
• refluks kwasowy,
• niemożność utraty wagi (upośledzenie funkcji meta­bolicznych),
• przewlekłe zmęczenie,
• brak apetytu,
• łatwe powsta­wanie sińców,
• obrzęki nóg,
• swędząca skóra.

Najwięksi wrogowie wątroby

Oto lista innych czynników, wpływających na po­gorszenie stanu zdrowia i funkcjonowania wątroby:

• otyłość,
• dieta wysokotłuszczowa,
• sztuczne słodziki,
• produkty wysokoprzetworzone,
• syntetyczne składniki spożywcze,
• fluorowana woda,
• niski poziom potasu,
• stosowanie dużych ilości niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), m.in. paracetamolu (acetaminofenu),
• seks bez zabezpieczeń,
• pasożyty,
• tusz do tatuaży, zawierający metale ciężkie, które mogą przedostawać się do krwi i obniżać poziom enzymów w wątrobie, wywołując stan zapalny,
• piercing (kolczyki w ciele),
• dożylne podawanie leków, wywołujące zapalenie wątroby i inne infekcje,
• wspólne używanie igieł,
• toksyny środowiskowe, takie jak pestycydy, herbicydy i dym tyto­niowy,
• chemikalia w środkach czyszczących,
• chemikalia w produk­tach higieny osobistej i kosmetykach.

Czy oczyszczanie wątroby jest niezbędne?

Pamiętając o tym, że narząd ten jest głów­nym czyścicielem organizmu, pracującym dla zachowania zdrowia i stabilności ustro­ju oraz jego układu odpornościowego, musi­my przyznać, że logika nakazuje utrzymy­wanie czyściciela w czystości. W sklepach i w Internecie znaleźć można niezliczone „produkty czyszczące” – preparaty i sugestie dla oczyszczania i detoksykacji wątroby.

Bogata jest też oferta preparatów typu „oczysz­czanie wątroby w kapsułce”. Produkty te, któ­rych głównymi składnikami są ostropest, kurku­ma, magnolia i cholina, obiecują detoksykację organu i nerek, pobudzanie produkcji żółci, intensyfikację metabolizmu, sprzyjanie utracie wagi, zmniejszanie stanów zapalnych i wzmoc­nienie funkcjonowania układu odpornościowe­go. To, czy spełniają one wszystkie, czy tylko niektóre, czy w ogóle jakiekolwiek z powyższych obietnic, zależy od konkretnego pro­duktu i wciąż jest tematem dyskusji – z tego prostego powodu, że prak­tycznie nie ma badań poświęco­nych poszczególnym sposo­bom oczyszczania wątroby.

Niemniej jednak pewien niedostępny w han­dlu preparat o nazwie KIOM2012H, zawie­rający imbir, korzeń łopianu, lukrecję i magnolię, zmniej­szał odkładanie się kwasów tłusz­czowych i lipi­dów u pacjen­tów cierpiących na niealkoho­lowe stłuszcze­nie wątroby¹. Cały szereg róż­norodnych badań klinicznych wykazał ponadto, że przyjmo­wanie poszczególnych suplementów może być wyso­ce skuteczne w zapobieganiu i leczeniu ciężkich schorzeń wątroby.

Jakie produkty wspierają wątrobę?

Ostropest plamisty (Silybum marianum), używany od tysię­cy lat do jej leczenia, jest rzeczywiście wyso­ce skuteczny w zmniej­szaniu stanu zapalnego oraz odkładania się fibryny w wątrobie. Fibryna jest biał­kiem odgrywającym kluczową rolę w krzepnięciu krwi, ale może gromadzić się w wątrobie, spowalnia­jąc przepływ krwi i uszkadzając tkanki.

Glutation, jak udo­wodniono, skutecznie łagodzi uszkodzenia wątroby w wyniku stre­su oksydacyjnego, powstające w toku zarówno alkoholowych, jak i niealkoholowych schorzeń wątroby⁴. N-acetylocysteina (NAC) zmniejsza ilość cholesterolu i kwasów żółciowych, a orga­nizm wykorzystuje zawartą w niej cysteinę do produkcji glutationu, ale przyjmowanie jej jako suplementu powinno odby­wać się wyłącznie pod kontrolą lekarza, ponieważ może ona mieć także negatywne skutki⁵. Korzeń łopianu cofa alkoholowe uszkodzenie wątroby u szczurów⁶. Korzeń lukrecji ma działanie prze­ciwzapalne i przeciwutleniające i używany jest do skutecznego leczenia szeregu dolegliwości wątroby poprzez stabilizowanie poziomu glutationu i zmniej­szanie odkładania się tłuszczu w wątrobie⁷.

Mniszek lekarski zapobiega gromadzeniu się fibry­ny w wątrobie i obniża poziom czynników prozapalnych: inter­leukiny IL-1-beta oraz czynnika martwicy nowotworu alfa⁸. Kora magnolii (Magnolia officinalis) od dawna stosowana jest w tradycyjnej medycynie chiń­skiej do leczenia schorzeń wątroby i ma udo­wodnione działanie przeciwzapalne oraz silne własności przeciwutleniające i przeciwnowotworowe. Łagodzi także uszkodzenia wątroby wywołane przez alko­hol⁹. Spoży­wanie zaledwie 1500 mg cynamonu dziennie zmniejsza oporność insulinową, poprawia profil lipidowy i łagodzi objawy stanu zapal­nego u osób cierpią­cych na niealkoholowe stłuszczenie wątroby¹¹.

Nasza wątroba, nerki, przewód pokar­mowy i układ limfa­tyczny zaprojektowa­ne są w taki sposób, by usuwały toksyny z organizmu i oczysz­czały same siebie. Reasumując, skoro to przede wszystkim wybory stylu życia prowadzą do większo­ści uszkodzeń wątroby, nie jest pozbawiony sensu pogląd, iż jego zmiany mogą być najlepszym, najsku­teczniejszym i najbez­pieczniejszym podej­ściem do zapewnienia organizmowi solidnego wsparcia w leczeniu tych uszkodzeń.

Jak wygląda uszkodzenie organu?

Jego dysfunkcje mogą przyjmować postać stłuszczenia, stłuszczeniowego zapalenia wątroby i zwłók­nienia/marskości wątroby aż po raka. Poza tym jest jeszcze alkoholowa choroba wątroby, będąca jedną z najczęstszych na całym świecie przy­czyn śmierci związanej z tym narządem.

• Marskość wątroby Schorze­nie to, mające postać radykalnego bliznowacenia tego narządu, powo­duje osłabienie jego funkcjonowania i może być wywołane przez prze­wlekły alkoholizm, jak również przez zapalenie wątroby. Wcześnie wykryte, może być łagodzone, ale rzadko udaje się je cofnąć.

Zapalenie wątroby - ten stan zapalny przybie­ra jedną z 5 postaci:

• Zapalenie wątroby typu A i typu E wywoła­ne są kontaktem ze ska­żoną żywnością i/lub wodą. Zapalenie wątroby typu A może także zostać wyzwolone przez nad­mierne spożycie alkoholu. Obydwa te typy zazwy­czaj ustępują samoistnie w ciągu kilku tygodni.
• Zapalenie wątroby typu B spowodowane jest kontak­tem z wirusami znajdują­cymi się we krwi i innych płynach ustrojowych. Może objawiać się jako schorzenie ostre lub prze­wlekłe i może być leczone, lecz nie jest wyleczalne.
• Zapaleniem wątroby typu C można zarazić się od chorej osoby poprzez transfuzję krwi lub uży­cie tych samych igieł. Zapalenie wątroby typu C zazwyczaj daje się wyle­czyć za pomocą leków przeciwwirusowych.
• Zapalenie wątroby typu D jest zaawan­sowaną postacią stanu zapalnego. Na Zacho­dzie jest rzadkie i może się rozwinąć tylko w wyniku kontaktu z wirusem u osób, które cierpią już na zapalenie wątroby typu B.

• Hemochromatoza Schorzenie to wystę­puje wtedy, gdy wątroba magazynuje zbyt dużo żelaza i nie uwalnia go, co czasa­mi powoduje bliznowacenie (marskość).
• Niealkoholowe stłuszczenie wątroby (NAFLD) To schorzenie, w którym nadmierna ilość tłuszczu gromadzi się wokół orga­nu i wewnątrz jej komó­rek. Jest ono pierwotną przyczyną innych problemów z wątro­bą i szacuje się, że w Stanach Zjedno­czonych występuje u ok. 24% osób doro­słych i do 10% dzieci. Nie jest zaskoczeniem, że jest to częste schorze­nie u osób z nadwagą¹⁴. Nie ma oczywistych wcze­snych objawów NAFLD, co wyjaśnia, dlaczego tak często schorzenie to pozosta­je nieleczone. NAFLD może przyczyniać się do ogól­nej dysfunkcji układu odpornościowego, zwięk­szając podatność na inne choroby i infekcje.
• Niealkoholowe stłuszczeniowe zapa­lenie wątroby (NASH) Choroba ta szybko staje się jednym z głównych powodów przeszcze­pów wątroby na Zacho­dzie. Ta zaawansowana postać nielkoholowego stłuszczenia wątroby przejawia się stanem zapalnym wątroby oraz jej bliznowaceniem. Objawy występują późno i obejmują najczę­ściej ból w górnej prawej części okolicy brzusznej, dysfunkcję metaboliczną i przewlekłe zmęczenie. Jeżeli masz nadwagę lub jesteś otyły, masz cukrzycę typu 2, opor­ność insulinową, wyso­ki poziom cholestero­lu lub trójglicerydów, a także trudności z utratą wagi, są to częste ozna­ki, wskazujące, iż możesz cierpieć na NASH.

Jak przeprowadzić detoks wątroby?

Ogromna większość programów oczyszcza­nia wątroby stosuje bardzo podobny protokół postępowania: usunięcie toksycznych produk­tów z otoczenia, spożywanie organicznej, zdro­wej, nieprzetworzonej żywności bogatej w potas, ograniczenie cukru, alkoholu i kofeiny, jedzenie dużej ilości warzyw krzyżowych, picie soków i przyjmowanie suplementów wątrobowych.
Wprawdzie niektórzy eksperci zdrowotni zaleca­ją kilkudniowy post wodny lub oparty na sokach w celu zapoczątkowania procesu oczyszczania, to jednak oczyszczanie może łatwo zaburzyć rów­nowagę metaboliczną organizmu, jeżeli prowadzone będzie w sposób nierozważny. Należy podejmo­wać je z zachowaniem ostrożności i pod nadzorem wykwalifikowanego i doświadczonego medyka.

Długość procesu oczyszczania wątroby bywa różna. Gdy weźmiemy pod uwagę fakt, iż usunię­cie alkoholu z organizmu może wymagać nawet całego tygodnia abstynencji alkoholowej, staje się jasnym, iż całe lata nadużywania alkoholu i nie­zdrowej żywności dodane do skutków ciągłego narażenia na zanieczyszczenia i toksyny nie dadzą się odwrócić z dnia na dzień. Wybrany schemat oczyszczania należy stosować co najmniej przez miesiąc, a jeszcze lepiej – przez 2 lub 3 miesiące.

Co jeść podczas oczyszczania wątroby?

Wątroba jest w stanie odfiltrować tylko określoną ilość toksyn. Pestycydy i herbicydy, chemiczne środ­ki czyszczące oraz toksyczne produkty kosmetyczne stanowią ciężkie brzemię dla naszego organizmu. Chemikalia takie jak ftalany (związki chemicz­ne nadające trwałość tworzywom sztucznym), metale ciężkie i trwałe zanieczyszczenia organicz­ne (POP) znajdują się w naszej wodzie i żywno­ści. W nieunikniony sposób zaczynają gromadzić się w wątrobie i w pozostałych tkankach ciała.

Jeżeli taka zmiana stylu życia onieśmiela Cię swą radykalnością, to przynajmniej daj odpo­cząć swej wątrobie (i reszcie ciała), stosując przez 2-3 miesiące następujący reżim odżywiania i suple­mentacji. Z pewnością tego nie pożałujesz!

• Ogranicz węglowodany, by zmniejszyć ogólny stan zapalny w organizmie.
• Pij czystą wodę źródlaną, filtrowaną lub oczyszczoną systemem odwróconej osmozy.
• Pij wodę o temperaturze pokojowej. Część eks­pertów uważa, że sprzyja ona zdrowiu układu limfatycznego i trawieniu, a oba te czynniki wspierają prawidłowe działanie wątroby.
• Wyeliminuj alkohol lub ogranicz go do 1 napoju alkoholowego dziennie dla kobiet i 2 dziennie dla mężczyzn.
• Wyeliminuj napoje kofeinowe.
• Wyeliminuj lub znacznie ogranicz cukier i produkty przetworzone, zawierające sztucz­ne składniki, dodatki i konserwanty.
• Jeżeli wykazujesz wrażliwość na glu­ten lub produkty mleczne, zrezygnuj z nich. Mogą one powodować nieszczel­ność jelita, zmuszając wątrobę do cięższej pracy przy filtrowaniu toksyn.
• Wyeliminuj niezdrowe tłuszcze trans z czę­ściowo uwodornionych olejów roślin­nych i zastąp je olejem z awokado, masłem ghee (klarowanym) oraz oliwą z oliwek.
• Zwiększ dzienne spożycie kwasów tłuszczo­wych omega-3, by zrównoważyć występujący we współczesnej diecie nadmiar omega-6.
• Dodaj do jadłospisu więcej odżywczych produktów.

Suplementy wspierające wątrobę

Poza wprowadzeniem zmian stylu życia i diety, możesz spróbować też dodać suplementy, które wesprą Twoją wątrobę. Na rynku dostępnych jest wiele prepara­tów oczyszczających ten narząd i ważne jest, by dokładnie zapoznać się z ich skła­dem i unikać takich, które zawierają zbędne substancje wypełniające lub nieprzydat­ne zioła o modnie brzmiących nazwach. Niemniej jednak istnieją pewne nie­zbędne suplementy, których skuteczność dla zdrowia wątroby potwierdziła zarów­no próba czasu, jak i badania kliniczne.

• Ostropest plamisty używany jest od stuleci do ochrony wątroby i leczenia jej dolegliwo­ści. Zawiera on grupę flawonoidów zwanych sylimaryną, które chronią jej komórki przed toksynami. Ostropest jest także przeciwu­tleniaczem. Idealny preparat z ostropestem powinien odznaczać się wysokim pozio­mem sylimaryny, wynoszącym ok. 70%. Sugerowane dawkowanie: Nie ustalono standardo­wej dawki, ale badania pokazują, że przyjmowanie 140 mg 3 razy dziennie przez 45 dni obniża poziom glukozy na czczo i zmniejsza oporność insulinową.
• N-acetylocysteina (NAC) jest kolejnym sil­nym przeciwutleniaczem i jest niezbęd­na do produkcji glutationu. NAC wspiera wątrobę w filtrowaniu toksyn z krwi. Sugerowane dawkowanie: 600-1200 mg dziennie.
• Łopian pomaga chronić wątrobę przed uszko­dzeniami wywołanymi przez niesteroido­we leki przeciwzapalne i wiele toksycznych związków chemicznych. Wspiera on pro­dukcję insuliny, obniża poziom choleste­rolu i pomaga cofnąć uszkodzenia wątroby spowodowane spożywaniem alkoholu. Sugerowane dawkowanie: Nie ma zaleceń konkret­nej ilości. Można przyjmować go w postaci herbatki.

• Glutation usuwa z organizmu metale ciężkie i inne toksyny. Produkowany jest przez wątro­bę, ale jest to związek o tak decydującym zna­czeniu detoksykacyjnym, że jego suplementa­cja jest ważna nawet wtedy, gdy organizm nie zmaga się jeszcze z wielkim obciążeniem toksynami. Sugerowane dawkowanie: 500 mg dziennie.
• Cholina jest niezbędnym składnikiem odżyw­czym, który w niewielkich ilościach produkowa­ny jest w wątrobie, ale wymaga suplementacji żywieniowej. Zawarty jest w postaci biodostęp­nej w jajach, produktach mlecznych, mięsie i rybach. Cholina pomaga w transportowaniu tłuszczów z wątroby. Szczególnie zagrożeni nie­doborem choliny są weganie i wegetarianie. Sugerowane dawkowanie: Suplementacja 550 mg dziennie dla mężczyzn i 425 mg dziennie dla kobiet.

• Korzeń lukrecji zawiera kwas glicyryzyno­wy, który pomaga zmniejszać stany zapalne wątroby i regenerować jej uszkodzone komór­ki. Zmniejsza on także wywołane przez alko­hol odkładanie tłuszczu w wątrobie. Sugerowane dawkowanie: Sugerowana dzien­na dawka glicyryzyny wynosi 0,2 mg na kg.
• Sproszkowany ekstrakt z kory magnolii dzia­ła przeciwzapalnie i ma silne własności prze­ciwutleniające. Chroni wątrobę przed guzami i ropniami. Pomaga również leczyć uszkodze­nia wątroby spowodowane przez alkohol. Sugerowane dawkowanie: 50-1600 mg dziennie z posiłkami.

• Selen ma własności przeciwutleniające, a także wspiera produkcję glutationu i detoksykację enzymów wątrobowych. Eliminuje toksyny roz­puszczalne w tłuszczach i metale ciężkie.
  Sugerowane dawkowanie: 55 mcg dziennie.
• Cynk pomaga przepłukiwać wątrobę i ogra­niczać odkładanie się tłuszczu. Sugerowane dawkowanie: 15-30 mg dziennie.

Wsparcie żywieniowe dla zdrowia wątroby

Aby utrzymywać narząd w do­skonałej kondycji, spożywaj możliwie jak najwięcej poniższych produktów.

• Potas ma zasadnicze znaczenie dla funkcjonowania wątroby. Jedz te produkty bogate w ten pierwiastek: Słodkie ziemniaki, szpi­nak, buraki, banany, migdały, nerkowce, orzeszki ziemne, pestki dyni, nasiona słonecznika, soja, soczewica, fasola lima, fasola czer­wona, fasola smażona, kraby, łosoś, tuńczyk, plamiak, mintaj, wieprzowina, wołowina, indyk, jagnięcina, bulion na kościach
• Warzywa krzyżowe, takie jak wymienione poniżej, obfitują w składniki odżywcze i mineralne, błonnik i glukozynolany – siarkowe związki chemiczne, które pomagają usuwać z organizmu toksyny, dzięki czemu wątroba nie musi pracować tak ciężko. Rukola, bok choy, brokuły, kalafior, brukselka, kapu­sta biała, kapusta galicyjska, jarmuż, rukiew wodna
• Karczochy i owoce cytrusowe stymulują produkcję żółci.
• Produkty fermentowane sprzyjają zdrowemu trawieniu.
• Zielona herbata ma silne własności przeciwutleniające.
• Czerwone i niebieskie jagody zawierają przeciwutleniacze i pomagają redukować stany zapalne.