N-acetylocysteina chroni przed chorobami płuc

N-acety­locysteinie (NAC) - co to jest i jakie ma działanie?

Przez ponad 30 lat ta bezpieczna i tania substancja zapew­niała milionom ludzi ulgę w kaszlu, zmniejszała nasilenie świszczącego oddechu i ułatwiała odkrztuszanie gęstej wydzieliny, czyli łagodziła objawy związane z przeziębieniem i grypą. Oczywiście firmy farmaceutyczne już od dawna stosują ją jako składnik opatentowanych leków, co wiąże się z dużymi wpływami do ich kasy. Smutną konsekwencją tego stanu rzeczy jest to, że większość osób w podeszłym wieku nigdy o N-acety­locysteinie (NAC) nie słyszała.

Nawet niektórzy lekarze nie zdają sobie sprawy z potencjału tej substancji w ochronie przed nie­którymi ze śmiertelnych zagrożeń dla naszego zdrowia. A są to:

• toksyczność paracetamolu (acetaminofenu) i spowodo­wana nią ostra niewydolność wątroby – to numer jeden wśród przyczyn ostrej niewydolności wątroby w Stanach Zjednoczonych;
• grypa – jej ofiarami są przede wszystkim osoby w podeszłym wieku; trzy czwarte zgonów z powodu grypy dotyczy wła­śnie tej grupy chorych;
• przewlekła obturacyjna choroba płuc – znajduje się na czwartym miejscu wśród najczęstszych przyczyn zgonów w Stanach Zjednoczonych (na trzecim w skali świata); obej­muje także rozedmę płuc i przewlekłe zapalenie oskrzeli;
• zakażenie Helicobacter pylori – to winowajca wrzodów żołądka i potencjalnie śmiertelny patogen ściśle powiązany ze złośliwym rakiem żołądka, drugą co do częstości przyczyną zgonów z powodu nowotworów na świecie.

Na szczęście ponowne zainteresowanie się klinicystów szerokim spektrum korzyści wynikających z przyjmowania NAC zaowo­cowało świeżymi danymi na temat rezultatów stosowania tej bezpiecznej i skutecznej w działaniu substancji.

Co mówią najnowsze badania?

Przedstawiamy najnowsze badania nad N-acetylocysteiną (NAC) – łatwo dostępną i niedrogą pochodną aminokwasu, której skuteczność została potwierdzona naukowo już 40 lat temu. Dowiesz się dzięki temu o jej roli w przywracaniu pra­widłowego stężenia jednego z najpotężniejszych wewnątrz­komórkowych przeciwutleniaczy w naszym organizmie, czyli glutationu (GSH), a także – w jaki sposób dawka 600–1800 mg NAC dziennie może zapobiegać całej gamie przewlekłych i degeneracyjnych chorób, w tym upośledzeniu metabolizmu glukozy i nowotworom.

NAC jako antyoksydant

NAC jest nieco zmodyfikowaną wersją zawierającego siarkę aminokwasu – cysteiny. Przyjmowana doustnie uzupełnia ona wewnątrzkomórkowy poziom naturalnego przeciwutleniacza, glutationu (GSH), pomagając tym samym przywrócić komór­kom zdolność do usuwania uszkodzeń spowodowanych przez wolne rodniki tlenowe (ang. reactive oxygen species, ROS). NAC jest stosowana w medycynie konwencjonalnej od ponad 30 lat, głównie jako mukolityk (substancja rozrzedzająca śluz) podawany wziewnie w leczeniu takich schorzeń, jak mukowi­scydoza, w której śluz staje się nienaturalnie gęsty i zwarty. Cho­ciaż w literaturze naukowej niewiele jest dowodów na poparcie zasadności stosowania NAC w postaci wziewnej, zaleca je wielu doświadczonych pulmunologów.

Wiadomo, że NAC podawana dożylnie lub doustnie w wielu przypadkach ratuje życie – stosuje się ją w leczeniu ostrych zatruć lekami przeciwbólowymi zawierającymi paracetamol. Paracetamol jest sprzedawany także jako Tylenol® (w Polsce najczęściej kupowany lek na bazie paracetamolu to apap) i w połączeniu z innymi substancjami w złożonych preparatach przeciwbólowych, takich jak Vicodin® i Percocet®6. Przedawko­wanie paracetamolu to główna przyczyna ostrej niewydolno­ści wątroby w Stanach Zjednoczonych. Przyjęcie zbyt dużej ilości paracetamolu powadzi do wyczerpania rezerwy gluta­tionu w organizmie, co skutkuje rozległym i nieodwracalnym uszkodzeniem wątroby. NAC szybko przywraca prawidłowy poziom glutationu, zapobiegając tym samym wielu proble­mom zdrowotnym.

NAC była do niedawna stosunkowo słabo poznaną substancją. Naukowcy z całego świata dopiero teraz zaczynają rozumieć, jak ważny jest metabolizm glutationu i jak wiele chorób związanych jest z niedoborem tego antyoksydantu. Według dr Kondali R. Atkuri z Uniwersytetu Stanforda „NAC była z powodzeniem stosowana w leczeniu niedoboru glutationu w przypadku wielu infekcji, wad genetycznych i zaburzeń metabolicznych, a nawet w zakażeniach HIV i w POChP. Ponad dwie trzecie z 46 kontrolo­wanych placebo badań klinicznych, w których NAC podawano doustnie, wykazało korzystne działanie tej substancji, ozna­czone w punktach końcowych badania lub jako ogólne miary poprawy jakości życia i samopoczucia pacjentów”.

NAC a uszkodzenia DNA

Znaczna część korzyści płynących z zastosowania NAC wiąże się ze zdolnością tej substancji do modulowania ekspresji genów w przypadku cząsteczek sygnalizacyjnych, w tym hormonów, biorących udział w przebiegu reakcji zapalnej. NAC hamuje ekspresję cytokin prozapalnych po ekspozycji na składniki komórek bakteryjnych i w przypadku zakażenia wiru­sem grypy A. Substancja ta hamuje także działanie „głównej cząsteczki sygnalizacyjnej”, czyli czynnika jądrowego kappa B (NF-kB), co z kolei zapobiega aktywacji wielu mediatorów pro­zapalnych. Reguluje również ekspresję genu COX-2, czyli enzymu, który w przebiegu rozmaitych schorzeń przewlekłych bierze udział w wytwarzaniu prostaglandyny, odpowiedzialnej za reakcję bólową i rozwój stanu zapalnego.

Zdolność NAC do odbudowy zasobów wewnątrzkomórko­wego glutationu i zmniejszenia skali zniszczeń oksydacyjnych zapewnia silną ochronę przed uszkodzeniami DNA i rozwo­jem nowotworów, nawet u palaczy. Hamowanie przez NAC wytwarzania cytokin prozapalnych to kolejny sposób, w jaki ta substancja przyczynia się do zmniejszenia ryzyka wystąpienia nowotworów w różnych tkankach organizmu.

Modyfikacje ekspresji genów wywołane przez NAC mogą również pomóc w hamowaniu ostrej reakcji zapalnej, spo­wodowanej nadmiernym wytwarzaniem wolnych rodników podczas aktywności fizycznej, dzięki czemu ćwiczenia stają się bezpieczniejsze i przynoszą więcej korzyści dla zdrowia. Co więcej, związana z otyłością insulinooporność, która jest wyni­kiem m.in. wytwarzania prozapalnych hormonów w komór­kach tłuszczowych, ulega znacznemu złagodzeniu poprzez wpływ, jaki NAC wywiera na regulację ekspresji związanych z ich aktywnością genów.

Liczne nowe dowody naukowe na wielorakie korzyści zdrowotne płynące ze stosowania NAC są przeciwwagą dla ignorancji środowiska medycznego głównego nurtu. Niektó­rzy lekarze kwestionują nawet bezpieczeństwo stosowania NAC, nie zważając na to, że jest ona od prawie 40 lat wykorzy­stywana w różnych przypadkach klinicznych, w odniesieniu do których ustalono możliwości jej podawania bez żadnego ryzyka, nawet w bardzo wysokich dawkach i w leczeniu długoterminowym. Jedno z badań wykazało, że dawka bezpieczna to 1800 mg dziennie przez 142 dni, podczas gdy inne dowiodło, że bezpiecznie można przyjmować nawet 2800 mg dziennie przez 3 miesiące.

NAC a grypa

Grypa H5N1, czyli ptasia grypa, jest śmiertelną i potencjalnie pandemiczną infekcją, która powoduje w organizmie masowe uwalnianie mediatorów zapalnych, co trafnie nazywamy „burzą cytokinową”. Inne rodzaje grypy również prowadzą do lawinowego uwalniania cytokin, które powodują stan zapalny wrażliwej na ich działanie tkanki płuc. Na początku 2010 roku odkryto, że NAC zapewnia podwójną ochronę przed ptasią grypą. Hamuje ona bowiem zarówno replikację wirusa, jak i ekspresję cząsteczek prozapalnych w komórkach zakażonych wirusem H5N1, co daje nadzieję na skuteczną ochronę w przy­padku globalnej pandemii ptasiej grypy.

NAC okazała się również skuteczna w walce z grypą sezonową i chorobami grypopodobnymi. W szeroko zakrojonym bada­niu z udziałem osób w podeszłym wieku, które przyjmowały 600 mg NAC dwa razy dziennie przez 6 miesięcy, tylko 25% osób uległo zakażeniu wirusami grypopodobnymi, podczas gdy w grupie placebo odsetek ten wyniósł 79%. Ponadto osoby, u których pojawiły się symptomy grypy, doświadczyły znacznie słabszych objawów i krócej musiały leżeć w łóżku. Warto zazna­czyć, że wszyscy uczestnicy eksperymentu dobrze tolerowali leczenie. Główny autor badania, dr Silvio de Flora, stwierdził, że „Podawanie N-acetylocysteiny w okresie zimowym może przy­czyniać się do znacznego osłabienia objawów grypy i chorób grypopodobnych, zwłaszcza u osób starszych”.

Grypa jest złożoną chorobą, dotykającą wielu tkanek, a przede wszystkim uszkadzającą płuca poprzez ekstremalny stres oksydacyjny i indukcję genów dla wielu mediatorów prozapalnych. Jest to szczególnie widoczne na poziomie komórkowym. Wirus grypy powoduje tak duże zniszczenia wewnątrzkomórkowe, że do ich opisania używa się niekiedy terminu „wrzenie komórek”. Jednak wcześniejsze wspo­maganie komórek za pomocą NAC, która uruchamia wiele mechanizmów obronnych, skutecznie temu przeciwdziała wskutek ograniczenia stresu oksydacyjnego i stanu zapalnego w tkance płuc.

Wykazano także, że NAC chroni myszy laboratoryjne przed śmiertelnym zakażeniem grypą, ponieważ wzmacnia działanie kilku powszechnie stosowanych leków przeciwwirusowych. Z kolei mieszanka składników odżywczych zawierająca NAC, wyciąg z zielonej herbaty, niektóre aminokwasy i mikroele­menty wykazywała silne działanie przeciwwirusowe w odnie­sieniu do hodowanych komórek, rywalizując z lekami przeciw grypie dostępnymi na receptę, takimi jak amantadyna i oselta­miwir (Tamiflu®). W rzeczywistości mieszanka zawierająca NAC hamowała replikację wirusa przez dłuższy czas niż leki.

Cytując teoretyka medycyny Marka F. McCarty’ego, „Naj­bardziej niezawodnym sposobem na przetrwanie w czasie epidemii potencjalnie śmiertelnej grypy jest skupienie się na wewnątrzkomórkowych szlakach sygnałowych, które umożli­wiają rozprzestrzenianie się wirusa lub wystąpienie zapalenia płuc. McCarty przytacza zalety NAC jako suplementu o wielu zastosowaniach, także w tym przypadku. NAC przyjmowana w dawce 600 mg dwa razy dziennie może znacznie zmniejszyć ryzyko wystąpienia wyniszczającej grypy.

NAC - ochrona przed chorobami płuc

Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), która obejmuje przewlekłe zapalenie oskrzeli i przewlekłą rozedmę płuc, to szybko rosnący problem o globalnym zasięgu. POChP jest wynikiem wieloletnich uszkodzeń oksydacyjnych delikatnej tkanki płucnej i konsekwencją przewlekłego stanu zapalnego. Przebieg choroby pogarsza zanieczyszczone powietrze i palenie papierosów, ale jej występowanie nie ogranicza się do osób narażonych na działanie tych czynników. Z czasem uszkodzone drogi oddechowe mogą zostać skolonizowane przez niebez­pieczne bakterie, co prowadzi do przewlekłego zakażenia i jesz­cze silniejszego stanu zapalnego – a pacjent wpada w błędne koło choroby. Obecnie przyjęty model leczenia zakłada stoso­wanie głównie przeciwzapalnych sterydów i leków rozszerzają­cych oskrzela, takich jak zalecane w astmie, oraz antybiotyków w przypadku zagrożenia infekcją.

Ponieważ NAC wykazuje zdolność do zmniejszania stresu oksydacyjnego i jednoczesnego hamowania stanów zapal­nych, zastosowanie tej substancji może okazać się przełomowe w terapii POChP. Randomizowane badanie pilotażowe z udzia­łem osób dorosłych z zaostrzeniem przewlekłego zapalenia oskrzeli i dodatnim wynikiem na obecność bakterii w plwoci­nie wykazało, że podawanie 600 mg NAC dwa razy dziennie niemal dwukrotnie zmniejsza populację bakterii w porównaniu z leczeniem standardowym, przy jednoczesnym ograniczeniu liczby i czasu trwania zaostrzeń oraz poprawie jakości życia cho­rych. Leczenie za pomocą NAC pacjentów z umiarkowaną lub ciężką postacią POChP poprawiło także ich wydolność fizyczną w testach czynnościowych płuc, zwłaszcza po wysiłku.

Pacjenci z zaawansowaną POChP często wymagają tlenotera­pii w małych dawkach z powodu uszkodzenia płuc. W wielu przypadkach jednak stres oksydacyjny wywołany przez chorobę prowadzi u nich do niedoboru glutationu, przez co upośledzeniu ulega naturalna ochrona przed reakcjami utleniania. Podawanie NAC w dawce 1200–1800 mg na dobę wraz z małą dawką tlenu silnie przeciwdziała stresowi oksy­dacyjnemu. Wykazano, że w dawce 1800 mg dziennie NAC całkowicie zapobiega dalszemu utlenianiu białek. Natomiast dawka 600 mg przyjmowana dwa razy dziennie przez dwa miesiące radykalnie zmniejszyła ilość wydychanego nadtlenku wodoru, który jest miarą obciążenia oksydacyjnego organizmu w przypadku POChP.

Rozedma płuc może być niefortunnym końcowym etapem zaawansowanej POChP, w której tkanka płucna ulega rozpadowi i traci swoją zdolność do wymiany gazowej tlenu i dwutlenku węgla. Badania na zwierzętach wykazują, że NAC zmniejsza uszkodzenia płuc związane z POChP i nasilenie rozedmy płuc poprzez wspomaganie ekspresji genów ochronnych w komór­kach wyściełających pęcherzyki płucne.

Inna wyniszczająca przewlekła choroba płuc, zwana idiopatycz­nym włóknieniem płuc (ang. idiopathic pulmonary fibrosis, IPF), również wiąże się ze zwiększonym obciążeniem oksydacyjnym i niedoborem glutationu w tkankach i płynach ustrojowych. Ta postępująca choroba charakteryzuje się złym rokowaniem, nawet w przypadku leczenia standardowego za pomocą korty­kosteroidów i silnych leków przeciwzapalnych dostępnych na receptę. Średni czas przeżycia chorych wynosi mniej więcej trzy lata, niezależnie od rodzaju zastosowanej terapii. Doustne suplementy zawierające NAC to promyk nadziei dla cho­rych na IPF. NAC znacznie zwiększa bowiem poziom glutationu w płucach, co wykazano zarówno w badaniach na zwierzętach, jak i z udziałem ludzi dotkniętych IPF. Podana w formie aerozolu może opóźnić postęp choroby, a przyjmowana w dawce 600 mg trzy razy dziennie pomaga zachować pojemność oddechową płuc i wymianę gazową w większym stopniu niż sama standardowa terapia. Podsumowując, dowody naukowe potwierdzają, że stosowanie NAC w dawkach 600 mg 2–3 razy dziennie może być korzystne w przypadku osób, które cierpią na przewlekłe choroby płuc, takie jak POChP i IPF, lub są zagrożone ich rozwojem.

NAC zmniejsza stres oksydacyjny wywołany ćwiczeniami

Osoby dbające o zdrowie wiedzą, że regularne wykonywa­nie ćwiczeń fizycznych o umiarkowanej intensywności jest niezbędne do utrzymania zdrowia i dobrej kondycji fizycznej. Oczywiście wszystko ma swoją cenę – gwałtowne zwiększe­nie aktywności metabolicznej podczas ćwiczeń wywołuje pewne niepożądane efekty uboczne. Należy do nich nasilenie stresu oksydacyjnego, który może doprowadzić do przecią­żenia mechanizmów obrony antyoksydacyjnej organizmu, a także przyczyniać się do uszkodzenia tkanek i niekorzystnie wpływać na aktywność niektórych komórek układu odporno­ściowego. Ćwiczenia zwiększają również stężenie cytokin prozapalnych w osoczu, takich jak czynnik martwicy nowotwo­rów alfa (ang. tumor necrosis factor α,TNF-alfa) i różne interleu­kiny. Rozwiązaniem nie jest oczywiście ograniczenie programu ćwiczeń, ale raczej poszukiwanie sposobów na to, by wspomóc organizm w radzeniu sobie z tymi wyzwaniami metabolicznymi.

NAC dzięki silnym właściwościom antyoksydacyjnym i poprzez wpływ, jaki wywiera na ekspresję genów, jest doskonałym środ­kiem do utrzymania równowagi pomiędzy wydajnością ćwiczeń i ograniczeniem szkód spowodowanych przez stres oksyda­cyjny. Suplementacja N-acetylocysteiną (2000 mg dziennie przez 3 dni, a następnie 800 mg każdorazowo przed treningiem) w przypadku intensywnie ćwiczących osób dorosłych obniża poziom kluczowych interleukin do niewykrywalnych stężeń i znosi wywołaną aktywnością fizyczną odpowiedź TNF-alfa. U pacjentów z ciężką postacią POChP przyjmowanie NAC wydłużyło czas wytrzymałości wysiłkowej o 25% (w porównaniu z grupą placebo), jednocześnie znacznie zmniejszając poziom wolnych rodników tlenowych uwalnianych przez pobudzone komórki odpornościowe. Suplementacja tą substancją radykalnie ograniczyła także w tej grupie przewlekle chorych, szczególnie narażonych na stres oksydacyjny, utlenianie białek.

U intensywnie ćwiczących mężczyzn dzienna dawka 1800 mg NAC zapobiegała spodziewanemu spadkowi poziomu wewnątrzkomórkowych antyoksydantów i zwiększała aktyw­ność enzymu odpowiedzialnego za recykling glutationu i przywrócenie w organizmie jego optymalnego poziomu, chroniąc tym samym komórki przed stresem oksydacyjnym. A u myszy suplementacja tą substancją chroniła tkankę mózgową przed zmianami oksydacyjnymi będącymi następ­stwem ćwiczeń. NAC pomaga również utrzymać prawidłowy poziom aktywnych limfocytów, który może ulec obniżeniu po intensywnym treningu.

NAC a poziom glukozy

Stres oksydacyjny i stan zapalny są ściśle związane z insulino­opornością i zwiększeniem stężenia glukozy we krwi. Przypadło­ści te są udziałem nie tylko chorych na cukrzycę, lecz również osób otyłych, bez cukrzycy, i z zespołem metabolicznym. Powstawanie uszkodzeń receptorów insulinowych i insulino­oporność to procesy wieloetapowe, zapoczątkowane przez utlenianie cząsteczek, dlatego uzasadnione jest, by poszukiwać suplementu, który działa na każdym z tych etapów. NAC jest substancją spełniającą ten warunek.

Utrzymujący się wysoki poziom glukozy we krwi zapocząt­kowuje spiralę zdarzeń, które prowadzą do powstawania produktów zaawansowanej glikacji (ang. advanced glycation end-products, AGE), które następnie upośledzają odpowiedź komórek na działanie insuliny, przyczyniając się do utrzymania hiperglikemii. NAC odwraca te procesy, co wykazano na mode­lach laboratoryjnych.

Opublikowano ostatnio wyniki badania przeprowadzo­nego z udziałem ludzi, które dotyczyło stosowania NAC w celu poprawy wrażliwości komórek na insulinę, zwłaszcza w przypadku osób słabiej reagujących na podjęte leczenie. Insulinooporność występuje również u kobiet z zespołem policystycznych jajników (PCOS), któremu towarzyszy także wiele innych zaburzeń metabolicznych. Jedno z badań wyka­zało, że NAC w dziennej dawce 1200 mg wraz z dawką 1600 mg argininy, jednego z aminokwasów, przywracała naturalne cykle owulacyjne i znacznie poprawiła wrażliwość komórek na insulinę. Inne badanie, krótkoterminowe, wykazało zaś, że przyjmowanie 1800 mg NAC dziennie również pomogło zwiększyć w przypadku kobiet cierpiących na PCOS wrażli­wość komórek na insulinę. Praktycznie wszyscy Amerykanie spożywają zbyt wiele kalorii i są przez to narażeni na ryzyko wystąpienia insulinoopor­ności. Codzienna suplementacja N-acetylocysteiną w dawce 1200–1800 mg może pomóc zmniejszyć szkodliwy wpływ, jaki insulinooporność wywiera na organizm, i ograniczyć szkody wyrządzone przez AGE.

NAC a profilaktyka antynowotworowa

Powiązanie stresu oksydacyjnego i stanu zapalnego z zapadal­nością na nowotwory sprawia, że NAC znajduje zastosowanie także w profilaktyce nowotworów. Zgodnie z oczekiwaniami substancja ta działa antynowotworowo na wielu płaszczyznach, dzięki czemu zapobiega różnym rodzajom raka.

NAC indukuje programowaną śmierć komórki (apoptozę) w wielu typach ludzkich komórek nowotworowych. W przy­padku ludzkich komórek raka żołądka NAC nie tylko pobudza apoptozę, ale także zatrzymuje syntezę nici DNA, co zapobiega namnażaniu się komórek nowotworowych. Z kolei w komór­kach czerniaka (złośliwego nowotworu skóry) hamuje aktyw­ność jądrowego czynnika transkrypcyjnego kappa B (NF-kB), zapobiegając w ten sposób ekspresji cząsteczek sygnalizacyj­nych potrzebnych komórkom nowotworowym do wzrostu. N-acetylocysteina dezaktywuje także protoonkogenną kinazę tyrozynowo-białkową c-Src, czyli chemiczną cząsteczkę kon­trolną, wytwarzaną w nadmiarze przez wiele typów nowotwo­rów – na skutek działania NAC dochodzi do spowolnienia lub nawet zatrzymania rozwoju guza.

Choć NAC chroni DNA przed uszkodzeniami wywołanymi działaniem promieniowania joni­zującego, nie zapobiega zniszczeniu całych komórek wskutek działania tego rodzaju promieniowania. To ważne odkrycie, ponieważ oznacza, że NAC może wspomóc działanie radioterapii i skuteczne zabijanie komórek rakowych przy jednoczesnym zminimalizowaniu ryzyka wystąpienia tak zwanych nowotworów wtórnych, które mogą powstawać jako skutek uboczny promie­niowania i uszkodzenia nici DNA.

Wyniki badań na zwierzętach również zachęcają do stosowania NAC. Substancja ta chroniła myszy przed wywołanymi dymem papierosowym nowotworami płuc i innymi zmianami w tym narządzie, co ma ogromne znaczenie nie tylko dla aktyw­nych palaczy, ale także dla osób, które są narażone na bierne palenie. NAC chronił również szczury przed wywoływanymi chemicznie nowotworami wątroby, bezpośrednio po inicjacji wzrostu guza. Być może to, że NAC ingeruje w rozwój nowo­tworów na tak wczesnym etapie, przyczyni się do stosowania jej jako substancji chemoprewencyjnej w leczeniu nowotworów związanych z działaniem toksyn.

Badania z udziałem ludzi również dają obiecujące wyniki, nawet w odniesieniu do tak trudnej grupy pacjentów, jaką są palacze. Randomizowane podwójnie zaślepione badanie poświęcone chemoprewencji z zastosowaniem NAC w dawce 600 mg, przyjmowanej dwa razy dziennie przez 6 miesięcy, wykazało u zdrowych palaczy znaczne zahamowanie powstawania uszko­dzonych lub utlenionych odcinków DNA, które są wczesnymi markerami rozwoju raka, oznaczanymi w płynie obecnym w jamie opłucnej. To samo badanie wykazało również redukcję nieprawidłowych, przedrakowych zmian komórkowych w jamie ustnej u palaczy przyjmujących suplement. Obserwacje te skło­niły naukowców do wysnucia tezy, że NAC może przyczynić się do zmniejszenia rakotwórczości dymu tytoniowego u ludzi.

Rak okrężnicy jest kolejnym nowotworem złośliwym silnie powiązanym ze stresem oksydacyjnym i stanem zapal­nym. Wstępne badania przeprowadzone z udziałem ludzi wykazały, że u pacjentów, którym podawano 600 mg NAC dziennie, doszło do 40-procentowego zmniejszenia liczby polipów jelita grubego. W grupie osób, u których uprzed­nio zdiagnozowano polipy jelita grubego, mogące ulec prze­kształceniu w nowotwór, suplementacja N-acetylocysteiną w dawce 800 mg na dzień, prowadzona przez 12 tygodni, znacznie zmniejszyła indeks proliferacyjny (czyli marker tempa podziałów komórkowych, pomagający zdiagnozować nowotwór i prognozować jego rozwój), co ewidentnie wska­zuje na zmniejszenie ryzyka rozwoju raka jelita grubego Przyjmowanie 600–1200 mg NAC dziennie wydaje się zatem dawką odpowiednią w zapobieganiu nowotworom.

Zapalenie żołądka, wrzody, rak i Helicobacter pylori a NAC

Helicobacter pylori kolonizuje różne rejony żołądka i górną część jelita cienkiego. Infekcja tą bakterią wywołuje poważny stres oksydacyjny w tkankach, które są szczególnie wrażliwe na skrajne wartości pH i inne czynniki chemiczne, a będący jego wynikiem stan zapalny powoduje ból oraz przyczynia się do roz­woju raka żołądka i przełyku. NAC jest oczywistym kandydatem do zwalczania infekcji H. pylori, zarówno ze względu na zdolność zwalczania wolnych rodników tlenowych i związanych z ich dzia­łaniem stanów zapalnych, jak również z uwagi na to, iż substan­cja ta upłynnia ochronny śluz pokrywający ścianę żołądka, pod którym kryją się te patogenne bakterie.

NAC zwalcza H. pylori na co najmniej dwa sposoby. Wyraźnie hamuje wzrost H. pylori zarówno na szalkach hodowlanych, jak i u żywych myszy, przyczyniając się do zmniejszenia liczby kolonii. Substancja ta reguluje ponadto ekspresję genów w komórkach okładzinowych żołądka, zmniejszając tym samym wytwarzanie nadtlenku wodoru – proces ten nasila się wskutek działania H. pylori. N-acetylocysteina hamuje także aktywację NF-kB i będące jej następstwem uwalnianie cytokin zapalnych. W badaniach z udziałem ludzi wykazano, że NAC przyjmowana w dziennej dawce 1200 mg poprawia wskaźniki służące do oceny stopnia eradykacji H. pylori na skutek zastosowania środków zobojętniających kwasowość żołądka iodpowiednich antybiotyków.

Osoby, które cierpią na zapalenie błony śluzowej żołądka lub chorobę refluksową przełyku (ang. gastro-esophageal reflux disease, GERD), mogą być jednocześnie zakażone H. pylori i dlatego korzystne dla nich jest przyjmowanie 1200 mg NAC dziennie, zwłaszcza podczas leczenia określanego jako eradykacja (polega ono na przyjmowaniu kilku leków przez określony czas).

Czy warto stosować N-acetylocysteinę?

N-acetylocysteina jest substancją o szerokim spektrum działa­nia, rzadko stosowaną w medycynie konwencjonalnej.

• Nowe badania kliniczne wykazują, że NAC działa w dwojaki sposób, jako silny antyoksydant, który wspiera komórkowe mecha­nizmy antyoksydacyjne (w szczególności przyczynia się do odbudowy zapasów glutationu), jak również jako modulator ekspresji genów, odpowiedzialnych za regulowanie przebiegu stanu zapalnego na wielu poziomach. Wykazano także, że NAC skutecznie zapobiega grypie, przewlekłym chorobom płuc, nowotworom, insulinooporności i zapaleniu żołądka wywo­łanemu przez H. pylori. Warto też pamiętać, że NAC łagodzi zaburzenia metaboliczne i immunologiczne spowodowane aktywnością fizyczną.
• W przypadku intensywnie ćwiczących mężczyzn dzienna dawka 1800 mg N-acetylocysteiny zapobiega obniżeniu poziomu wewnątrzkomórkowych antyoksydantów i zwiększa aktywność enzymu odpowiedzialnego za recykling glutationu oraz przywrócenie w organizmie jego optymalnego poziomu, chroniąc tym samym komórki przed stresem oksydacyjnym.