Jak radzić sobie z bólem kręgosłupa?

Mam 45 lat i od kilku lat od czasu do czasu doświadczam bólu w dole pleców. Najczęściej dzieje się tak, gdy wykonam zły ruch albo nadmiernie się przeciążę. Pani doktor stwierdziła, że prawdopodobnie wypadł mi dysk i powiedziała, że muszę liczyć się z koniecznością operacji. Czy istnieją jakieś sprawdzone sposoby, które pomogą mi złagodzić dolegliwości i uniknąć skalpela?

Redakcja Oczymlekarze.pl 28 maj 2024

Artykuł na: 38-48 minut

Zdrowe zakupy

Suplementy diety

Andrographis ParActin®

Suplementy diety

Ashwagandha KSM-66 BIO

Suplementy diety

AstaZine® Astaksantyna

Żeńszeń fermentowany GS15-4®

Spis treści

Szacuje się, że nawet 80% ludzi doświadczy bólu dolnego, lędźwiowo-krzyżowego odcinka kręgosłupa co najmniej raz w życiu¹. Nic więc dziwnego, że dolegliwość ta stanowi równocześnie jedną z głównych przyczyn konsultacji u lekarza oraz nieobecności w pracy.

W znacznej większości przypadków problem ma charakter przejściowy: nawet kiedy przybiera postać ostrego incydentu bólowego, w 80% przemija spontanicznie w ciągu 6-8 tygodni bądź ustępuje pod wpływem leczenia zachowawczego za pomocą środków przeciwbólowych².

Istnieje jednak owe 20% chorych, u których ból nie ustępuje bądź towarzyszą mu deficyty neurologiczne. W ich przypadku postawienie właściwej diagnozy bywa bardzo trudne, gdyż źródłem ich dolegliwości mogą być zarówno zmiany w stawach międzykręgowych, jak i w więzadłach, mięśniach lub podrażnionych korzeniach nerwowych. Niestety, aż u 85-95% pacjentów początkowo nie udaje się ustalić przyczyny dolegliwości. U pozostałych zdecydowanie najczęściej źródła bólu upatruje się w przepuklinie krążka międzykręgowego (tzw. wypadnięcie dysku), podobnie jak jest w Twoim przypadku.

W takiej sytuacji medycyna akademicka może zaproponować pacjentowi mikrodiscektomię, czyli chirurgiczne leczenie przepukliny krążka międzykręgowego, polegające na usunięciu jądra miażdżystego uwypuklającego się do kanału kręgowego, jak również części jądra miażdżystego pozostającego w przestrzeni międzykręgowej.

Tak naprawdę jednak taki zabieg sprawdza się jedynie w przypadku „klasycznych”, dużych przepuklin krążka międzykręgowego, z migracją fragmentów jądra miażdżystego³. Jednak jak pokazują przeprowadzone 2 lata temu w Korei badania podłużne, wskaźnik ponownej operacji kręgosłupa lędźwiowego pozostaje wysoki. U Koreańczyków w wieku powyżej 40 lat. W ciągu 10-letniego okresu obserwacji 13,2% pacjentów potrzebowało kolejnej interwencji chirurgicznej⁴.

Poza tym, jak pokazuje inna praca, w niektórych przypadkach, aby zapewnić stabilność kręgosłupa po usunięciu przepukliny, konieczne jest zespolenie dwóch lub więcej sąsiadujących kręgów. Fuzja kręgosłupa (spondylodeza) – polegająca na połączeniu kręgów za pomocą kości przeszczepionej, a czasem także metalowych prętów, śrub i płytek – w dużej mierze uważana za skuteczne leczenie długoterminowe. Jednak w 40% przypadkach mimo zabiegu pacjenci cierpią z powodu przewlekłego bólu kręgosłupa, który może promieniować do nóg⁵.

Badanie z 2017 r. wykazało, że zespalanie kręgów lędźwiowych w stanach zwyrodnieniowych było związane z długotrwałym bólem i stosowaniem leków psychotropowych. Według tego badania aż 62,5% uczestników po operacji nadal regularnie stosowało opioidy⁶. Ponadto w ciągu 10 lat od operacji w sąsiednich segmentach kręgosłupa ujawniają się problemy (zwyrodnienie, kolejne przepukliny itp.), które znów wymagają interwencji chirurgicznej. Przeważnie fuzja kręgosłupa w niewielkim stopniu ogranicza ruchomość kręgosłupa, zginanie się i obroty, jednak niekiedy prowadzi do znacznego ograniczenia mobilności, np. w niektórych przypadkach pacjenci mogą nie być w stanie pochylić się, tak jak kiedyś i mogą potrzebować urządzenia do odzyskania upuszczonych obiektów⁷.

Czy operacja kręgosłupa jest potrzebna?

Na szczęście jednak u większości pacjentów operacja nie jest konieczna, zwłaszcza że oprócz leczenia zachowawczego można zaproponować im mniej inwazyjne formy interwencyjne, adekwatne do stopnia zaawansowania choroby. Mówimy tu o plastyce i/lub odbarczeniu dysku, wykonywanych za pomocą wkłutej przezskórnie igły o grubości 2-3 mm.

Koncepcje odbarczenia wewnętrznego dysku opierają się na założeniu, że krążek międzykręgowy jest zamkniętym przedziałem anatomicznym, w którym na skutek złożonych procesów zwyrodnieniowych i zapalnych panuje wzmożone ciśnienie. Sumuje się ono z ciśnieniem wynikającym z zewnętrznych obciążeń kręgosłupa i może wówczas dochodzić do częściowego naruszenia ciągłości pierścienia włóknistego oraz do wklinowania w te szczeliny fragmentów jądra miażdżystego.

Podrażnienie wewnątrzdyskowych zakończeń nerwowych wywołuje ból oraz lokalną reakcję zapalną, co zamyka błędne koło, prowadząc do jeszcze większego wzrostu ciśnienia w przestrzeni dyskowej. W efekcie po wykonaniu niewielkiej nawet resekcji ma dochodzić do klinicznie istotnego cofnięcia się wypukliny, usunięcia ucisku korzeni nerwów rdzeniowych oraz zmniejszenia drażnienia pierścienia włóknistego.

Zabieg jest wykonywany w znieczuleniu miejscowym, poprzez cienką kaniulę (ok. 3 mm przekroju) wkłutą do dysku. Jej położenie jest monitorowane za pomocą fluoroskopii RTG lub tomografii komputerowej. Do zalet odbarczania można zaliczyć oszczędzenie tkanek miękkich oraz możliwość wykonania zabiegu ambulatoryjnie w znieczuleniu lokalnym i uzyskania natychmiastowego efektu. Co więcej, taka strategia na pograniczu leczenia zachowawczego i chirurgicznego może zmniejszyć zapotrzebowanie na operacje, co wykazano w ubiegłorocznych badaniach⁸.

Jakie są jeszcze przyczyny bólu kręgosłupa?

Nie można przy tym zapominać, że ból pleców może wynikać również z szeregu innych przyczyn. Obok przepukliny krążka międzykręgowego do najczęstszych należą:

przeciążenie lub skręcenie odcinka lędźwiowego (np. wskutek nieprawidłowego podnoszenia ciężkich przedmiotów),
złamanie kręgów w wyniku silnego uderzenia
choroba zwyrodnieniowa stawów kręgosłupa lub krążka międzykręgowego (dyskopatia)⁹.

Wszystkie te potencjalne przyczyny oznaczają schorzenia degeneracyjne, które powodują uszkodzenia chrząstek i dysków. Nie można jednak zapominać, że takie postrzeganie bólu pleców w zdecydowanej większości przypadków jest błędne, co potwierdzają wspomniane wcześniej statystyki.

Już kilka lat temu Amerykańskie Kolegium Lekarzy przyznało, że nawet w 84% przypadków ból dolnej części pleców może nie mieć związku z żadnymi nieprawidłowościami w obrębie kręgów¹⁰. Co więcej, u wielu osób, które nie odczuwają dolegliwości bólowych, rezonans magnetyczny mimo wszystko wykazuje wybrzuszenia lub wysunięcia dysku.

W zdecydowanej większości przypadków chroniczny ból pleców to tak naprawdę odpowiedź organizmu na:

nieprawidłową postawę,
osłabienie mięśni odpowiedzialnych za utrzymanie postury,
zachwianie równowagi między poszczególnymi ich partiami.

Innymi słowy – nasz siedzący tryb życia, brak aktywności fizycznej i nieprawidłowe nawyki ruchowe sprzyjają nadwerężeniu kręgosłupa. Niektóre mięśnie na co dzień są skracane, inne wydłużane, przez co nie mogą działać synergistycznie.

W pewnym sensie jest to dobra wiadomość. Jeśli tak naprawdę zdecydowanie najczęstszą przyczyną bólu pleców (zwłaszcza ich dolnej części) jest zaburzenie równowagi między mięśniami, wynikające z naszych codziennych schematów ruchu, możemy zacząć skuteczną walkę z tymi przykrymi dolegliwościami. Jej podstawą są codzienne ćwiczenia, które przyniosą przywrócenie prawidłowej postawy ciała, poprawę jego gibkości, wzmocnienie siły mięśni i aktywowanie tych, o których zazwyczaj zapominamy. Obok nich istnieją również inne sprawdzone sposoby, które pomogą uniknąć operacji.

Prawidłowa postawa jest najważniejsza

Zaburzenia układu mięśniowo-szkieletowego powoduje szczególnie długotrwałe siedzenie na krześle. Może ono podwyższać ryzyko wystąpienia bólu i urazu. Według jednego z badań pracownicy, którzy pozostają w niewygodnej pozycji siedzącej dłużej niż przez połowę dnia, są znacząco bardziej narażeni na ból pleców w okolicy lędźwiowej¹¹.

Również niewłaściwa technika podnoszenia ciężarów może stać się przyczyną bólu pleców. Jeśli już musisz coś podnieść, umożliw wykonanie tej pracy nogom (przez trzymanie ciężaru blisko ciała, zachowanie prostych pleców i uginanie jedynie kolan). W razie gdy potrzebujesz przesunąć ciężki przedmiot, pamiętaj, że należy go pchać, a nie ciągnąć.

Schudnij!

Nadwaga to dodatkowe obciążenie kręgosłupa i wysiłek dla mięśni pleców. W jednym z badań z udziałem ponad 60 tys. mężczyzn i kobiet wysoki wskaźnik BMI był znacząco powiązany z częstszym występowaniem bólu pleców okolicy lędźwiowej, zwłaszcza w przypadku kobiet¹².

Ruch to najlepsze lekarstwo na ból pleców

Mała aktywność fizyczna jest związana z bólem pleców w okolicy lędźwiowej, a regularne ćwiczenia wydają się zapobiegać występowaniu tego rodzaju dolegliwości¹⁵.

Silne, elastyczne mięśnie są niezbędne do utrzymania dobrej kondycji pleców. Jednakże zbyt wyczerpujące ćwiczenia lub ich nadmiar mogą być dla pleców szkodliwe, dlatego idealny trening kręgosłupa to kombinacja ćwiczeń rozciągających, wzmacniających i poprawiających wydolność tlenową o niskiej intensywności.

Ruch jest korzystny nie tylko w profilaktyce bólu pleców, lecz także w jego leczeniu. W jednym z przeglądów badań na ten temat wywnioskowano, że ćwiczenia są w stanie redukować objawy i poprawiać funkcjonowanie fizyczne u pacjentów z przewlekłymi lub nawracającymi dolegliwościami w odcinku lędźwiowym.

Joga To jedna z form aktywności, która przynosi najlepsze efekty. 2-letnie badanie wykazało, że uczęszczanie na zajęcia jogi 2 razy w tygodniu może ograniczać niepełnosprawność funkcjonalną, natężenie bólu i depresję u dorosłych z przewlekłym bólem pleców w okolicy lędźwiowej. Pozwala również na redukcję ilości stosowanych leków¹⁶.
Pilates Ten prosty system z elementami jogi, baletu i ćwiczeń siłowych coraz częściej zalecany jest w leczeniu przewlekłego bólu pleców w odcinku lędźwiowym. Jak wykazują badania, pilates może skutecznie redukować dolegliwości i poprawić ogólne funkcjonowanie fizyczne pacjentów¹⁷.

Kilka doniesień sugeruje, że masaż terapeutyczny jest przydatny w leczeniu chronicznego bólu pleców w okolicy lędźwiowej, zwłaszcza w połączeniu z ćwiczeniami i edukacją pacjentów w zakresie samoopieki¹³. Jedno z badań wykazało, że korzyści wynikające z jego stosowania były wciąż widoczne jeszcze przez 9-10 miesięcy po zakończeniu terapii¹⁴.

Ekspozycja na światło słoneczne

Coraz więcej doniesień sugeruje, że brak witaminy D może przyczyniać się do występowania przewlekłego bólu mięśniowo-szkieletowego, również w okolicy lędźwiowej.

W jednym z badań uczestniczyli pacjenci z chronicznym, nieswoistym (bez ewidentnej przyczyny) bólem pleców w okolicy lędźwiowej, przez 6 lat będący pod opieką lekarzy z poradni ortopedycznych i internistycznych w Arabii Saudyjskiej. U 83% z nich wykazano wyjątkowo niskie poziomy witaminy D.

Jednakże po suplementacji zaobserwowano znamienną kliniczną poprawę u wszystkich chorych z wyjściowym niskim stężeniem słonecznej witaminy. Również w innym badaniu, z udziałem 360 pacjentów z przewlekłą formą bólu pleców w okolicy lędźwiowej, złagodziła ona objawy u praktycznie wszystkich uczestników z największymi jej deficytami¹⁸.

Jakie terapie są polecane na ból kręgosłupa?

Nastawianie kręgosłupa Wykonywane przez kręgarzy, osteopatów i fizjoterapeutów manipulacje kręgowe porównano z treningiem składającym się z ćwiczeń fizycznych i edukacji oraz indywidualną fizjoterapią (ćwiczenia, pasywna mobilizacja i terapia tkanek miękkich). Okazało się, że nastawianie kręgosłupa zapewniało większe krótko-i długoterminowe usprawnienie funkcjonowania i złagodzenie dolegliwości¹⁹.
Technika Aleksandra Jak wykazano, dyscyplina ta jest w terapii przewlekłego lub nawracającego bólu pleców skuteczniejsza niż konwencjonalna opieka.
Co więcej, zaledwie 6 lekcji, a następnie wykonywanie zaleconych ćwiczeń w domu, może być prawie równie skuteczne, jak 24 lekcje tej techniki²⁰.
Elektroterapia Najczęściej w przypadku przewlekłego bólu stosuje się przezskórną elektryczną stymulacja nerwów (TENS), wykorzystującą prądy zmienne o różnych parametrach. Innym rodzajem elektroterapii są opisane przez Bernarda prądy diadynamiczne. Mechanizm ich działania jest skomplikowany, ale uwzględnia modulację przewodzenia informacji bólowej na poziomie rdzeniowym i postymulacyjne reakcje na poziomie układu ośrodkowego. Stosuje się je zazwyczaj w rwie kulszowej, migrenie i obrzękach pourazowych.
Skuteczność metod elektroterapii potwierdziły liczne badania. Stymulacja TENS zmniejsza dolegliwości bólowe u 68% pacjentów, a w leczeniu dyskopatii zarówno TENS, jak i prądy diadynamiczne w porównywalnym stopniu działają przeciwbólowo i poprawiają sprawność pacjentów²¹.

Niezliczone badania wykazują, że hipnoza to skuteczna terapia szeregu przewlekłych bolesnych schorzeń. W niewielkiej wstępnej próbie oceniającej jej efektywność w przypadku chronicznego bólu pleców w okolicy lędźwiowej krótkotrwały (składający się z 4 sesji) protokół autohipnotyczny w połączeniu z psychoedukacją gwałtownie zmniejszył natężenie i rozprzestrzenianie się dolegliwości.

Wibroterapia Lokalne drgania mięśni doprowadzają do znacznej poprawy kontroli nerwowo-mięśniowej tułowia u pacjentów z chronicznym bólem pleców w odcinku lędźwiowym, a stymulacja mięśni podczas ćwiczeń wpływa na adaptację motoryczną i może być wykorzystywana w leczeniu bólu pleców. Z kolei już 3-miesięczny cykl wibroterapii może zmniejszyć chroniczny ból pleców²². W polskich badaniach z udziałem 100 pacjentów powyżej 65. r.ż. leczonych z powodu przewlekłego bólu w odcinku lędźwiowo-krzyżowym udało się wykazać, że klasyczny masaż w połączeniu z masażem wibracyjnym punktów spustowych jest efektywną techniką, która w dość krótkim czasie pozwala osiągnąć złagodzenie objawów zespołu bólowego kręgosłupa oraz towarzyszącego mu obniżenia nastroju²³. Napięcie mięśni zwiększa się wraz z częstotliwością wibracji: maksimum potrzebne do izometrycznego i koncentrycznego skurczu określa się na 40-50 Hz. Aby zatem uzyskać wzrost siły poszczególnych mięśni i ogólnej kontroli motorycznej, należy zastosować odpowiednią częstotliwość urządzenia.
Biologiczne sprzężenie zwrotne Wykazano, że ta psychofizyczna technika jest u pacjentów z przewlekłym bólem pleców skuteczniejsza niż terapia behawioralna lub leczenie konwencjonalne. Naukowcy poinformowali również, że biologiczne sprzężenie zwrotne było jedyną metodą, która znacząco złagodziła dolegliwości w ciągu 2-letniej obserwacji²⁴.

Kilka artykułów badawczych dostarcza dowodów na efektywność akupunktury w leczeniu przewlekłego bólu pleców, jednak niewiele jest prac dotyczących terapii ostrego bólu pleców. Dokonali tego badacze z Tajwanu, którzy przeprowadzili pilotażowe badanie z udziałem 60 osób, które zgłosiły się na oddział ratunkowy z ostrym bólem dolnego odcinka kręgosłupa. Okazało się, że zabiegi akupunkturowe zapewniały natychmiastowy wpływ na zmniejszenie bólu ostrego bólu dolnej części pleców.

Redukcja stresu W pewnym brytyjskim badaniu przez 12 miesięcy obserwowano 4,5 tys. dorosłych w wieku 18-75 lat. Okazało się, że prawdopodobieństwo wystąpienia nowego epizodu bólu w dolnym odcinku pleców było wyższe wśród osób, które osiągnęły najwyższe wyniki w kwestionariuszu dotyczącym stresu i emocjonalnego cierpienia²⁷. Czynniki psychologiczne są również związane z przechodzeniem ostrego bólu pleców w okolicy lędźwiowej w postać przewlekłą²⁸.
Zaprzestanie palenia Wydaje się, że papierosy mają związek z bólem pleców w okolicy lędźwiowej. Najnowsza metaanaliza, w której zebrano wyniki 40 odrębnych prób, wykazała, że palacze byli o 80% bardziej narażeni na wystąpienie chronicznej formy tego schorzenia. Ponadto dotyczyło ich ponad 2-krotnie wyższe ryzyko pojawienia się bólu prowadzącego nawet do inwalidztwa²⁹! Co bardziej niepokojące, ekspozycja na dym tytoniowy w dzieciństwie może zwiększyć ryzyko wystąpienia problemów z plecami w późniejszym życiu. Naukowcy zakładają, że przyczyną tego może być jego szkodliwy wpływ na rozwój kręgosłupa³⁰.

Stenoza, czyli zwężenie światła kanału kręgowego, prowadzi do podrażnienia, a nawet uszkodzenia struktur nerwowych. Skutkiem takiego stanu jest ból kręgosłupa, mrowienie i drętwienie kończyn, osłabienie siły mięśniowej czy opadanie stopy. Badacze z Filadelfii (USA) potwierdzili, że podawanie kannabidiolu (CBD), który ma udowodnione działanie przeciwlękowe, przeciwzapalne i przeciwpsychotyczne, przyniosło ulgę 48 pacjentom skarżącym się na ból kręgosłupa lędźwiowego spowodowany stenozą. Trwające 6 miesięcy leczenie wiązało się ze znaczną poprawą wyników bólu i jakości życia.

Zioła pomagające na bóle kręgosłupa

Pomagają złagodzić ból podobnie jak niesteroidowe środki zapalne, ale nie dają takich skutków ubocznych.

Kora wierzby białej (Salix alba) Z chemicznego punktu widzenia jest ona podobna do aspiryny i wygląda na to, że przynosi krótkotrwałą ulgę w przypadku bólu pleców w okolicy lędźwiowej. W badaniach stosowano dzienne dawki wystandaryzowane tak, by zawierały 120 lub 240 mg salicyny – substancji aktywnej, która ma właściwości przeciwzapalne.
Czarci pazur (Harpagophytum procumbens) jest skuteczny w leczeniu bólu pleców w okolicy lędźwiowej, jeśli jego dzienna dawka dostarcza przynajmniej 50 mg substancji czynnej o nazwie harpagozyd. Jedno z badań wykazało, że ma ona podobną skuteczność porównywalną do leku z grupy NLPZ – rofekoksyb³².

Wylecz infekcje

Jeśli cierpisz z powodu ciągłego bólu pleców, a ćwiczenia, osteopatia i chiropraktyka Ci nie pomagają, możesz podejrzewać, że jego przyczynę stanowi zakażenie bakteriami.
Naukowcy stwierdzili, że u osób cierpiących na przepuklinę krążka międzykręgowego – stan, w którym zawartość dysku wydostaje się przez przerwany pierścień włóknisty – najprawdopodobniej rozwija się infekcja dysku kręgosłupa, która następnie powoduje u nich długotrwały ból pleców³³.

Aby zbadać tę teorię w praktyce, badacze z Centrum Kręgosłupa Południowej Danii poddali 162 osoby z bólem kręgosłupa leczeniu Bioclavidem (antybiotyk będący połączeniem amoksycyliny z kwasem klawulanowym, w Polsce występuje pod nazwami m.in. Augmentin, Amoksiklav). Uczestnicy badania cierpieli z powodu chronicznego bólu pleców po operacji przepukliny dyskowej od co najmniej pół roku.

Połowie badanych podawano antybiotyk, a pozostałym pacjentom placebo. Po roku osoby leczone antybiotykami poinformowały o znaczącym ustąpieniu bólu i poprawie zdolności poruszania się. Rezultaty te potwierdziły badania rezonansem magnetycznym, które wykazały, że leki zmniejszyły obrzęk kostny oznaczający infekcję okołodyskową³⁴.
Infekcję wokół przepukliny krążka międzykręgowego spowodowały stanowiące utrapienie wielu nastolatków bakterie Propionibacterium acnes odpowiedzialne za powstawanie trądziku i wyprysków. Zazwyczaj znajdują się one w mieszkach włosowych, ale mogą zostać wprowadzone do krwiobiegu i w ten sposób trafić ostatecznie do wnętrza krążka międzykręgowego.
Zdaniem badaczy, co najmniej 40% pacjentów z dyskopatią trafiających na stół operacyjny jest nimi zakażonych.

Czy serce może mieć związek z bolącym kręgosłupem?

Bolące plecy mogą też stanowić objaw poważniejszych schorzeń, np. problemów z sercem. Fińscy naukowcy przypadkiem natknęli się na związek między chorobą serca i bólem pleców ponad 20 lat temu podczas 13-letniej obserwacji życia ponad 8,8 tys. rolników w wieku 30-66 lat.

Na początku badania żaden z uczestników nie miał problemów z sercem, jednak w przypadku tych, którzy przed jego rozpoczęciem cierpieli na ból pleców, m.in. na rwę kulszową, prawdopodobieństwo zgonu w wyniku choroby serca przed jego zakończeniem było znacznie większe^35. Mięśnie naszych pleców odgrywają istotną rolę we wspomaganiu pompowania krwi powracającej do serca. Kiedy się kurczą, tłoczą ją z otaczających tkanek, jednak w przypadku kontuzji pleców mogą pozostawać w stanie ciągłego skurczu bez żadnych przejawów aktywności.

Długoletnia niezdolność do sprawnego pompowania pociąga za sobą możliwość pogłębienia uszkodzenia i jego ewentualny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie serca. Może to działać również w drugą stronę. Nieprawidłowe funkcjonowanie serca może powodować chroniczny ból. Nieodpowiednie działanie naczyń dostarczających do kręgosłupa krew i substancje odżywcze może prowadzić do zwyrodnienia tkanek kręgosłupa.

Boli Cie kręgosłup, sprawdź stan pęcherza moczowego

Chroniczny ból pleców może również wskazywać na problemy z tym organem³⁶. W literaturze opisany jest przypadek Michelle Law, u której śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego – przewlekła, nawracająca i nieodpowiadająca na leczenie choroba – spowodowała długotrwały ból pleców³⁷.

Zdaniem urologa dr. Zakiego Almallaha z Bladder Clinic w Birmingham kobiety wydają się szczególnie podatne na kryjące się za bólem pleców problemy z pęcherzem. Ponieważ kręgosłup łączy ze sobą większość części ciała, często stanowi miejsce odczuwania bólu przeniesionego z innych narządów, np. nerek, pęcherza moczowego czy pęcherzyka żółciowego. W ankiecie przeprowadzonej wśród 629 osób cierpiących na śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego poproszono respondentów o opisanie ich bólu. Jak się okazało, dolne partie brzucha i pleców znajdowały się wśród najczęstszych obszarów jego odczuwania. Większość chorych twierdziła, że ich dolegliwości były sporadyczne i umiarkowanie nasilone³⁸.

Wyklucz nowotwór

Chociaż zdarza się to rzadko, ból pleców może być również oznaką rozwoju raka. Według naukowców z Institute of Public Health w Heidelbergu w Niemczech ból dolnej części pleców jest czasami symptomem nowotworu kręgosłupa lub nowotwór piersi i zawsze powinien być traktowany jak sygnał alarmowy, szczególnie u osób po 50. r.ż. W przeglądzie 8 prowadzonych na szeroką skalę badań dotyczących bólu pleców, w których wzięło udział ponad 6,6 tys. pacjentów, badacze uznali ryzyko, że źródłem bólu pleców jest nowotwór kręgosłupa, za bardzo niewielkie – wykryto go zaledwie w 0,66% analizowanych przypadków.

Stwierdzili też jednak, że świadomość możliwości jego wystąpienia oznacza również szansę na jego wczesne wykrycie³⁹. Lekarze powinni podejrzewać raka, szczególnie kiedy ból promieniuje od dolnych partii pleców do jamy brzusznej i przednich stron ud lub jeśli pacjent był wcześniej leczony onkologicznie⁴⁰.

Bólem pleców może się również objawiać nowotwór trzustki. Według jednego z badań ok. 50% pacjentów z rakiem głowy trzustki cierpi na ból brzucha lub pleców. Ponadto wszystkie osoby po 40. r.ż., które w niewyjaśniony sposób tracą na wadze, a jednocześnie odczuwają ból górnej części brzucha lub pleców bądź chorują na cukrzycę o późnym początku, powinny być przebadane pod kątem nowotworu trzustki⁴¹.

Dieta wspierające zdrowy kręgosłup

Na koniec poprosiłem dietetyk Alicję Sójkę, aby wypowiedziała się, jaki wpływ ma to, co jemy na utrzymanie zdrowia kręgosłupa. Jako dietetyk chorób dietozależnych i naturopata, uważam, że większość chorób, które nas dotykają, ma swoje podłoże w niezdrowej diecie.

Choć trudno dziś mieć dostęp do zdrowej żywności, uważam, że rozsądniej wybrać owoc, aniżeli pączka czy batona, wodę zamiast coca-coli, pełnoziarniste pieczywo na zakwasie, a nie białą kajzerkę. Oczywiście są to nasze osobiste wybory, które będą miały wpływ na zdrowie, nasze i naszych dzieci.

Mając na względzie zdrowie układu stawowo-kostnego, polecam tzw. dietę zasadową 80:20. Tzn. 80% produktów zasadowych i 20% produktów zakwaszających. Najlepiej sięgać po warzywa i owoce, rośliny strączkowe, pełnoziarniste produkty zbożowe, jaja, chude mięso, ryby morskie i słodkowodne, owoce morza, oleje roślinne, orzechy, pestki i nasiona.

Zachęcam do robienia pasztetów i przemycenia w nich wielu produktów, które wymieniłam powyżej. Jak ja go robię? Wykorzystuję w tym celu mięso i warzywa z rosołu. Gotuje czerwoną soczewicę lub ciecierzycę. Podsmażam cebulę z czosnkiem. Mielę wszystko w maszynce do mięsa, dodaję całe jajka, przyprawę do pasztetu (naturalne zioła) i oliwę z oliwek. Łączę składniki, wkładam do foremki i wrzucam do piekarnika na ok. 1 godz.

Poza tym na talerzu powinny często pojawiać się: ogórki, marchew, kapusta, por, pietruszka, burak, seler i brokuły. Zachęcam do ograniczenia warzyw psiankowatych, czyli pomidorów, papryki, bakłażana oraz ziemniaków.

Bulion kolagenowy Zagotowuję 3 skrzydła z indyka, przecięte na kilka części, aby dostać się do szpiku. Wkładam je do zimnej wody, po zagotowaniu wylewam wodę, płuczę mięso. Zalewam ponownie zimną wodą (uzupełniam ¾ garnka 8-litrowego wodą), dodaję 3 ryby ze skórą, ościami i główką (mają być oczyszczone z wnętrzności), najlepiej tołpygi. Następnie dodaję anyż, cynamon, imbir, pieprz, liść laurowy, angielskie ziele, kolendrę i warzywa jak na rosół. Gotuje to wszystko ok. 4 godz. na bardzo wolnym ogniu pod przykryciem. Solę na koniec lub zamiast soli dodaję sos sojowy. Następnie odcedzam przez drobne sito. Zagotowuje jeszcze raz i gorące zamykam w litrowych słoikach. Tym oto ekonomicznym sposobem, mam kilka porcji bulionu, które mogę otworzyć w dowolnym momencie. Pół szklanki bulionu, to cudowny eliksir, dla naszego układ stawowo-kostnego. Smacznego!
Walcz ze stanami zapalnymi Przygotowując posiłki, nie zapominaj o produktach o działaniu przeciwzapalnym. Należą do nich: kwasy tłuszczowe omega-3 (znajdziesz je w łososiu, makreli, śledziu, sardynkach), witamina D3, kadzidłowiec indyjski, kurkuma z piperyną, cynamon, czosnek, ashwagandha, olej z czarnuszki, sok z żurawiny, kozieradka, resweratrol, pycnogenol oraz dzika róża.
Wsparcie na talerzu Układ stawowo-kostny wspierają także rozmaite mikro- i makroelementy oraz witaminy. Do najważniejszych należą krzem, siarka, selen, magnez, kolagen oraz cała lista witamin: A, B1, B6, C, D, E i K. Działają one antyoksydacyjnie, wspierają regenerację oraz… łagodzą ból. Połączenie witamin B1, B6 i B12, przyjmowanych 2 razy dziennie w dawkach odpowiednio: 50 mg, 50 mg i 1 mg wraz z popularnym niesteroidowym lekiem przeciwzapalnym (NLPZ) diklofenakiem (50 mg 2 razy dziennie) było skuteczniejsze w łagodzeniu bólu pleców niż zastosowanie samego farmaceutyku⁴².

Jak zatem dbać o profilaktykę kręgosłupa i stawów?

Przede wszystkim wprowadź dietę zasadową (80:20) w celu odkwaszenia organizmu. Stosuj też produkty o działaniu przeciwzapalnym oraz suplementy. Dodatkowo radziłabym zrobić kurację przeciwpasożytniczą oraz przeprowadzić detoksykację organizmu. W przypadku stawów ważna jest też – o czym mało kto wie – dbałość o odpowiednią higienę jamy ustnej, a także o utrzymanie prawidłowej wagi. Dla zachowania zdrowia układu kostno-szkieletowego niezbędna jest regularną aktywność fizyczna, minimum 4 razy w tygodniu powyżej 30 min.

W razie pytań i wątpliwości zapraszam do kontaktu przez stronę www.alicjasojka.pl.
Alicja Sójka, dietetyk chorób dietozależnych, psychodietetyk, naturopata, psycholog

Bibliografia

Best Pract Res Clin Rheumatol 2002; 16 (5): 761-75
J Spinal Disord 2000; 13: 463-9
J Bone J Surg Am 2003; 85: 102-8
Sci Rep. 2022; 12: 4606
J Orthop Translat. 2023 Sep 30:42:147-59
J Spine Surg. 2017 Jun;3(2):141-8
Spine Deform. 2020 Feb;8(1):57-66
Interv Neuroradiol 2017; 23 (3): 313-24
BMJ 2008; 337: a2167
Ann Intern 2011; 154: 181-9
Eur Spine J 2007; 16: 283-98
Spine (Phila Pa 1976) 2010; 35: 764-8
Spine (Phila Pa 1976) 2009; 34: 1669-84
Trials 2009; 10: 96
Joint Bone Spine 2008; 75: 533-9
Spine (Phila Pa 1976) 2009; 34: 2066-76
J Bodyw Mov Ther 2008; 12: 364-70
Spine (Phila Pa 1976) 2003; 28: 177-9
Clin Rehabil 2010; 24: 26-36
Br J Sports Med 2008; 42: 965-8
J Back Musculoskelet Rehabil 2011 24 (3): 155-9;
Public Library of Science ONE 2015; 10 (8): e0135838; Chinese Medical Journal 2008; (14): 1155-8
Acta Bio-Optica et Informatica Medica 2008; (3): 199-203
J Consult Clin Psychol 1993; 61: 653-8
Int J Clin Exp Hypn 2010; 58: 53-68
Evid Based Complement Alternat Med. 2015; 2015: 179731
Spine (Phila Pa 1976) 1995; 20: 2731-7
Spineb (Phila Pa 1976) 2002; 27: E109-20
Am J Med 2010; 123: 87.e7-35
Eur J Public Health 2004; 14: 296- 300
Cureus. 2022 Sep; 14(9): e29196
Spine (Phila Pa 1976) 2007; 32: 82-92
Eur Spine J, 2013; 22: 689; Br J Sports Med, 2008; 42: 969-73
Eur Spine J, 2013; 22: 697-707
BMJ, 1994; 309: 1267-8
J Man Manip Ther, 2007; 15: 42-9
Mail Online, November 11, 2013; http://goo.gl/cSlgPZ
Int Urogynecol J Pelvic Floor Dysfunct, 2006; 17: 69-72
Cochrane Database Syst Rev, 2013; 2: CD008686
Man Ther, 2013; 18: 624-7
Practitioner, 2011; 255: 21-5, 2-3
Curr Med Res Opin 2009; 25: 2589-99