Sztywnieją i puchną Ci dłonie? To może być początek groźnej choroby

Faktycznie istnieje predyspozycja do występowania reumato­idalnego zapalenia stawów (RZS) u osób blisko spokrew­nionych, ale sam czynnik genetyczny nie wywołuje choroby – tak więc obecność RZS u rodzica nie oznacza, że choroba wystąpi u dzieci, jednak ryzyko jej wystąpienia jest u nich 2-5 razy większe. Oznacza to, że jeśli u osoby obciążonej genetycznie doj­dzie np. do infekcji wiruso­wej lub bakteryjnej, to może doprowadzić do rzutu reumatoidalnego zapalenia stawów. RZS jest przewlekłą, symetryczną, zapalną chorobą autoimmunologiczną, która początkowo wpływa na małe stawy, przechodzące do więk­szych, a ostatecznie atakuje również inne narządy – skórę, oczy, serce, nerki i płuca.

Jakie są pierwsze objawy RZS?

Na początku dochodzi do symetrycznego zapalenia stawów międzypaliczkowych bliższych i nadgarstkowych obu rąk z poranną sztywno­ścią (trwająca przez ponad 30 min). Może pojawić się też stan podgorączkowy, a w badaniach dodatkowych występuje podwyższenie białek ostrej fazy (CRP i OB). Ponadto zaatakowane stawy mogą być spuchnię­te, zaczerwienione, tkliwe i cieplejsze niż reszta ciała. RZS towarzysz również zmęczenie, pogorszenie ape­tytu i utrata masy ciała¹.

Przewlekłym zapaleniom stawów towarzyszy silny ból stawów i tkanek wokół, który staje się nie do zniesienia i potrafi wyłączyć z aktyw­nego życia. Opowiadają za to substancje wytwarzane przez organizm, nazywane media­torami zapalenia, m.in. pro­staglandyny i histamina. Pro­dukują je komórki zapalenia: granulocyty, limfocyty (białe ciałka krwi), płytki krwi, ma­krofagi oraz komórki tuczne. W dalszym przebiegu choroby często dochodzi do uszkodzenia i osłabie­nia struktur tworzących stawy (chrząstek, kości, ścięgien i więzadeł)², to zaś prowadzi do bolesnych dla pacjenta deformacji.

Stałe zmęczenie to cha­rakterystyczny objaw RZS, przy czym do 80% pacjentów doświadcza różnego stopnia zmęczenia³. Badanie opu­blikowane przez Holendrów w czasopiśmie Arthritis Care & Research wykazało, że zmę­czenie w reumatoidalnym zapaleniu stawów wiąże się z aktywnością choroby, bólem i stresem psychicznym⁴. Dokładne mechanizmy łączące przewlekłe zmęczenie i choroby stawowe są wielo­aspektowe i nie są w pełni po­znane. Oczywiste jest jednak, że zapalenie, rozregulowanie układu odpornościowego oraz czynniki psychologiczne od­grywają w nich znaczącą rolę.

Przyczyny reumatyzmu

Przyczyny reumatyzmu są dość trudne do zdefinio­wania. 25% przypadków są uwa­runkowane genetycznie i występują rodzinnie. Istotą choroby jest proces zapalny rozpoczynający się wewnątrz stawu. Nieznany czynnik stymuluje błonę maziową wy­ścielającą staw do odpowiedzi zapalnej. Dochodzi do jej powiększania się i niszcze­nia przylegających struktur (chrząstki, kości, więzadła, ścięgna). Zaatakowany staw broni się procesem zapalnym, co manifestuje się ostrym bólem i obrzękiem. Niestety nasza armia przeciwciał i lim­focytów szybko się rozrasta i zaczyna atakować sąsiadują­ce stawy. Z czasem dochodzi do utraty ich ruchomości.

Jak dotąd medykom udało się ustalić, że czynnikami, które sprzyjają rozwojowi chorób zapalnych stawów, jest częste marznięcie i prze­bywanie w wilgotnym środo­wisku. Mogą być one również konsekwencją zbagatelizo­wanego i niedoleczonego zakażenia np. grypą, anginą lub boreliozą albo wystąpić jako powikłanie odry czy świnki⁵. Zdarza się, że cho­robę wywołują alergeny.

Ostatnio coraz więcej ba­daczy skłania się do dodania do listy jeszcze jednej przy­czyny RZS – a mianowicie nielegalnych lokatorów bytu­jących w jelitach. Koncepcja nie jest wcale nowa, ma już ok. 70 lat. Pierwsze spostrze­żenia tego typu w 1946 r. odnotowali dr Julii Morgan i dr Bernard Comroe w An­nals of Internal Medicine⁶. Ich zdaniem zapalenie stawów było częstym powikłaniem niektórych chorób tropikal­nych... takich jak czerwonka bakteryjna i infekcje grzybi­cze. Niemal 3 dekady później w 1975 r., mikrobiolog dr Ro­ger Wyburn-Mason ogłosił, że to pierwotniaki Naegleria – są przyczyną chorób reuma­tycznych. Jednak jego odkry­cia przeszły bez echa⁷. Teraz, po latach naukowcy zaczyna­ją szukać potwierdzeń dla tej koncepcji i... znajdują ich co­raz więcej. Okazuje się, że za­równo złe bakterie, grzyby, jak i pasożyty mogą być bez­pośrednią przyczyną choroby.

I tak w 2002 r. Brytyjskie Towarzystwo Reumatologicz­ne podało, że wczesne zapa­lenie wielostawowe może być pierwszym objawem infekcji jelitowej węgorkiem jelitowym (Strongyloides stercoralis)⁸. Potwierdzają to doniesienia pracowników Centrum Me­dycznego Wolnego Uniwersy­tetu w Amsterdamie. Odkryli oni, że węgorki jelitowe mogą całymi latami pozostawać niewykryte w organizmie aż do chwili, gdy układ odpor­nościowy nosiciela zostanie osłabiony chorobą lub korty­kosteroidami, a wtedy inten­sywnie się mnożą, wywołując objawy reumatoidalne.Z kolei naukowcy z New York University School of Me­dicine odkryli, że 75% pacjen­tów z wczesnym nieleczonym reumatoidalnym zapaleniem stawów wykazuje obecność bakterii Prevotella copri w układzie trawiennym, jak również zmniejszenie ilości kilku grup pożytecznych bak­terii, takich jak Bacteroides⁹.

Dieta przy reumatoidalnym zapaleniu stawów

Przyjrzyj się swojemu jadło­spisowi. Być może w Twojej kuchni goszczą: mleko i na­biał, kukurydza, soja, pszeni­ca, czerwone mięso, słodycze, cukier, kofeina albo produkty przetworzone? W takim razie zmień dietę.

• Jedz duże ilo­ści świeżych organicznych warzyw, do tego trochę owo­ców, kurczaka i ryb.
• Staraj się ograniczyć smażenie.
• Spróbuj wprowadzić do die­ty produkty alkaliczne, pomogą przywrócić orga­nizmowi równowagę kwaso­wo-zasadową.
• Nie zapominaj o kiszonkach. Ich dodatek na talerzu zapewni podaż dobrych bakterii.
• Do codzien­nego jadłospisu włącz ryby morskie (makrelę, łososia). Są one cennym źródłem działających przeciwzapalnie wielonasyconych kwasów tuszowych omega-3. Znaj­dziesz je też w oleju lnianym, orzechach włoskich i oliwie z oliwek.
• Pij też dużo wody. .

Jedz brokuły

Jak donoszą akademicy z Uniwersytetu Wschodniej Anglii – zawarty w tych wa­rzywach sulforafan (SFN) blokuje enzymy niszczące stawy. Najświeższe badania pokazują, że SFN wykorzy­stuje również inne ścieżki w walce ze stanem zapalnym. NRF2 jest ważnym czyn­nikiem transkrypcyjnym, który odgrywa kluczową rolę w obronie komórkowej przed uszkodzeniem oksydacyjnym. Sygnalizacja NRF2 jest zaanga­żowana w osłabienie zaburzeń autoimmunologicznych, takich jak RZS. Badacze z Korei Połu­dniowej odkryli, że podawanie SFN zmniejsza wynik zapa­lenia stawów oraz nasilenie histologicznego stanu zapalne­go u myszy. Ponadto sulforafan znacząco hamował wytwarza­nie IL-6, TNF-α i IL-17 przez ludzkie jednojądrzaste komórki krwi obwodowej stymulowane przeciwciałem monoklonalnym anty-CD3 w sposób zależny od dawki. Blokował również powstawa­nie komórek B, które sprzyjają rozwojowi reumatoidalne­go zapalenia stawów¹¹.

Badacze jeszcze nie wiedzą, jak dużo trzeba jeść brokułów, by zapewnić sobie odpo­wiednie stężenie tego izotio­cyjanianu we krwi, jednak mimo to warto wprowadzić je do jadłospisu. Udowod­niono bowiem, że działają przeciwnowotworowo. Naukowcy z Uniwersytetu Wschodniej Anglii zachęca­ją też do jedzenia czosnku. Zawarty w nim disiarczek diallilu w modelach labo­ratoryjnych również zapo­biega destrukcji chrząstki.

Sięgnij po suplementy

W utrzymaniu stawów w dobrej kondycji oraz za­pewnieniu im ruchomości pomóc mogą pochodzące z naturalnych źródeł związki.

• Kwasy omega-3 mają wła­ściwości immunomodulujące – mogą ograniczać lub mo­dulować odpowiedź zapalną. Badania kliniczne wyka­zały, że kwasy tłuszczowe omega-3 mają wpływ modula­cyjny na aktywność choroby, zmniejszając liczbę spuch­niętych i tkliwych stawów¹².
  Warto je przyjmować również ze względu na ich protekcyjne właściwości – jak wykazały badania na­ukowców z Duke University, myszy z osteoartrozą, które przyjmowały kwasy ome­ga-3 wraz z karmą, miały zdrowsze stawy niż gryzonie z dietą obfitującą w kwa­sy nasycone i omega-6.

• Żelazo Stwierdzono, że niektóre osoby cierpiące na chroniczne zmęczenie wykazują niższe niż normalne poziomy żelaza we krwi. Nie­dobór żelaza może prowadzić do niedokrwistości, co często powoduje zmęczenie, osła­bienie oraz obniżenie funkcji fizycznych i poznawczych. Polscy uczeni wykazali, że część pacjentów zaburze­nia metabolizmu żelaza mogą objawiać się zmęczeniem¹⁴.
  Żelazo jest niezbędne do produkcji hemoglobi­ny, która transportuje tlen do tkanek ciała, w tym mię­śni i mózgu. W przypadku niedoboru tego pierwiast­ka zmniejszona zdolność do przenoszenia tlenu może przyczynić się do poczucia zmęczenia i zmniejsze­nia tolerancji wysiłku¹⁵.
  Odpowiednia podaż żela­za jest również niezbędna, aby mitochondria mogły prawidłowo funkcjonować. Zaburzenia pracy tych or­ganelli zostały wykazane u pacjentów z zespołem prze­wlekłego zmęczenia (CFS)¹⁶.
• Metylosulfonylometan (MSM) ten naturalnie występujący związek siarkowym, może znacząco zmniejszyć ból stawów i poprawić funk­cje fizyczne. Suplementa­cja MSM (3 g 2 razy dziennie) przyniosła także poprawę w wykonywaniu codzien­nych czynności w po­równaniu z placebo¹⁷.
• Kadzidłowiec indyjski (Boswellia serrata) tradycyj­nie stosowany w medycynie ajurwedyjskiej jest w stanie zmniejszać stany zapalne w RZS, pomaga uśmie­rzyć ból oraz zmniejszyć obrzęk w stawach, popra­wia ruchliwość przy ich zginaniu oraz chroni przed utratą tkanki chrzęstnej.

Dowiedziono też, że przyj­mowanie przez 3 miesiące preparatu łączącego kwasy bosweliowe, kurkumę oraz witaminą D (89 mg suchego ekstraktu ostryżu długiego, 120 mg żywicy kadzidłowca i 1,8 μg witaminy D) znacząco zmniejsza liczbę bolesnych stawów oraz redukuje zapo­trzebowanie na niesteroidowe środki przeciwbólowe o 64%¹⁸.

Zioła na złagodzenie bólu

• Nasiona gorczycy białej (Sinapis alba) włóż do lnia­nego woreczka. Ten nagrzej w piekarniku, a następ­nie przyłóż do bolesnego stawu. Taka poduszeczka pobudzi ukrwienie tkanek, dzięki czemu łagodzi ból.
• Wierzba biała W leczeniu chorób reuma­tycznych stosuje się przede wszystkim zioła o właści­wościach przeciwzapalnych i przeciwbólowych, a wśród nich największe znaczenie mają surowce zawierające związki, które są pochodnymi kwasu salicylowego. Kora Salix alba zawiera flawono­idy, kwasy organiczne oraz glikozydy. Najważniejszym z nich jest glikozyd fenolowy – salicyna, która ma silne działanie przeciwzapalne, przeciwgorączkowe i ścią­gające²³. Korę należy zebrać z 2-3 gałęzi wczesną wiosną, gdy ruszają soki i łatwo jest ją oddzielić od drewna.
• Korzeń hakorośli Od wieków afrykańscy sza­mani wyciągami z czarcie­go pazura leczyli choroby zwyrodnieniowe stawów, gościec, dnę moczanową, osiągając zaskakująco dobre rezultaty. Próbki korzenia rośliny zwanej przez botani­ków „harpagonem” wysłano do instytutów medycznych w Europie. Badania kliniczne wykazały, że wstrzyknięcia liofilizowanych wyciągów wodnych z korzenia hakoro­śli mają efektywne działanie przeciwzapalne i przeci­wartretyczne (to zasługa zawartych w nim glikozydów irydoidowych – zwłaszcza harpagozydu, harpagidu oraz prokumbidu)²⁴.

• Retrofrakt To endemiczne zioło rosnące w Indonezji, którego owoce mają silne działanie prze­ciwzapalne i przeciwbólowe. Ekstrakt z nich wymieszany z wyciągami korzenia lu­krecji i kory cynamonowej pod nazwą Reumpapai jest dostępny w Polsce. Mieszan­ka łagodzi bóle stawowe, mięśniowe oraz nerwobóle (rwę kulszową, ramien­ną, korzonki nerwowe).
• Kłącze imbiru Zespół badawczy z Uni­wersytetu Johns Hopkins w Baltimore (USA), zbadał wpływ aktywnych biolo­gicznie składników kłącza imbiru (Zingiber officinale) na chrząstkę stawową pacjen­tów z chorobą zwyrodnienio­wą stawów. Konsekwencją tych badań było opracowanie preparatu, który hamuje patomechanizm niszczący chrząstkę stawową (Zinaxin). Reumatolog, prof. Roy Alt­man, przeprowadził badanie kliniczne na 247 pacjentach z chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego. Wykazało ono, że lek na bazie imbiru zmniejsza ból i sztywność stawów na poziomie po­dobnym do standardowych leków przeciwzapalnych, nie powodując przy tym niepożą­danych skutków ubocznych25.

Pozbądź się pasożytów

Każdy z nas czuje się wolny od pasożytów. Jednak prze­czą temu statystyki. Ponad miliard osób jest zakażonych glistą ludzką (Ascaris lum­bricoides), 795 mln – włoso­główką (Trichuris trichiura), a 740 mln – tęgoryjcem. Światowa Organizacja Zdro­wia (WHO) szacuje, że co roku ok. 50 mln osób świecie zostaje zakażonych amebą. Jak zatem sprawdzić, czy nie jesteś zakażony? Podej­rzenia może nasuwać fakt, że masz częste biegunki, gazy i wzdęcia, bóle brzucha lub odczuwasz świąd w oko­licy odbytu albo pochwy.

Podobnie niepokój powinna wzbudzić niewyjaśniona utra­ta wagi lub niemożność jej utraty. Potwierdzenie możesz uzyskać, wykonując badanie kału. Jednak wyniki analizy często bywają mylące, wiąże się to z cyklem rozwojowym pasożytów – po prostu mo­żesz nie trafić na właściwy moment. Dlatego niektórzy lekarze zalecają pobranie próbek kału po przeczysz­czeniu silnym środkiem rozwalniającym. Zwiększa to szansę na dokładniejszy wynik w przypadku amebozy, giardiozy, zakażenia glista­mi, owsikami, tasiemcem, przywrami, Cryptosporidium i tęgoryjcem. Inną opcją jest sprawdzenie liczby krwinek białych (eozynofilów), przy zakażeniach pasożytniczych ich poziom we krwi jest zazwyczaj podwyższony.

Można również wyko­nać badanie próbek śluzu z odbytnicy. Jeżeli podejrze­nia się potwierdzą, lekarz przepisze Ci odpowiednie środki. Możesz też zastoso­wać naturalne remedia.

Do roślin o silnym dzia­łaniu przeciwpasożytni­czym należy:

• Bylica piołun (Artemisia absinthium). Wraz z nalewką z orzecha czarnego zabija parazyty zarówno w stadium larwal­nym, jak i dojrzałym. Nie należy stosować jej u kobiet ciężarnych lub karmiących, a także u osób z alergią na ro­śliny z rodziny astrowatych. Dawkowanie: 1-3 kapsułki 260 mg podczas posiłków.
• Nalewka z orzecha czar­nego. Dawkowanie: waha się od 1 kropli w ½ fili­żanki wody do 2½ łyżecz­ki w ¼ filiżanki wody.
• Dziurawiec zwyczajny (Hy­pericum perforatum) pomaga w zwalczaniu pasożytów i infekcji pęcherza moczo­wego, a także biegunki. Nim zaczniesz zażywać, zasięgnij porady lekarza, gdyż niewska­zany jest dla osób przyjmu­jących m.in. antydepresanty, leki nasercowe, pigułki anty­koncepcyjne. Dawkowanie: 15-40 ml tygodniowo w posta­ci płynnego ekstraktu 1:2¹⁵.

Aktywność fizyczna na reumatyzm

Ruch to jedno z najlepszych lekarstw na cho­roby reumatyczne. Kolejne ba­dania potwierdzają, że ćwicze­nia łagodzą objawy zapalenia stawów. Naukowcy sprawdzili już, że ruch nawet u otyłych zmniejsza symptom choroby. Teraz badacze z Norweskiego Uniwersytetu Nauki i Tech­nologii oznajmili, że trening o dużej intensywności zmniej­sza stan zapalny u kobiet z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Po 10 tygodniach intensywnego spinningu 2 razy w tygodniu zaobserwo­wano zdecydowane zmniej­szenie stanu zapalnego²⁶.

Jeśli wykona­nie któregoś z nich sprawia, że odczuwasz ból, odpocznij i zwolnij tempo. Nawadniaj organizm – w czasie treningu miej przy sobie butelkę wody. Mierz siły na zamiary! Jeśli jednego dnia planujesz coś wymagającego dużego wysiłku (np. długą jazdę na rowerze), następnego wybierz aktywność mniej obciążającą organizm (np. aquaaerobik lub spacer). Ważne jest, by ćwiczenia były dobrze dobrane pod kątem schorzenia i Twoich możli­wości. Dlatego nim zaczniesz coś robić, skonsultuj się z le­karzem lub fizjoterapeutą²⁷.

Czy mumio pomaga na stawy?

Shilajit to lek herbomine­ralny, który zawiera humus, organiczne materiały roślinne i kwas fulwowy jako główne cząsteczki nośne. Aktywnie bierze udział w transporcie składników odżywczych do głębokich tkanek i pomaga przezwyciężyć zmęczenie. Stymuluje też układ od­pornościowy i działa jak „odmładzacz zdrowia”²⁸. W medycynie ludowej mu­mio stosuje się do leczenia zapalenia stawów i złamań kości. Irańczycy postano­wili ocenić jego wpływ na stawy na szczurzym mode­lu. Wodny ekstrakt shilajit podawano części chorych gryzoni przez 21 dni. Choć w pierwszych tygodniach w stanie zwierząt z obu grup nie odnotowano różnic, to po 21 dniach szczury otrzymu­jące mumio miały mniejszy stan zapalny, a ich stawy były w lepszym stanie²⁹.